ΖΗΤΕΙ ΑΝΕΞΑΡΤΗΣΙΑ Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΤΩΝ ΣΚΟΠΙΩΝ - 19/10/2013

 

Πώς έγινε η απόσχιση, και το αγκάθι της ονομασίας.

«Η Σερβική Εκκλησία μάς δίνει πλήρη αυτονομία ενώ εμείς επιθυμούμε το αυτοκέφαλο» λέει ο Αρχιεπίσκοπος κ. Στέφανος ενώ ο Αρχιεπίσκοπος Τιράνων κ. Αναστάσιος ήταν ο άνθρωπος ο οποίος κατάφερε να φέρει σε επαφή τις δύο εκκλησίες Μια αχτίδα φωτός δείχνει να προβάλλει δειλά τις τελευταίες ώρες στη Ναϊσό της Σερβίας, εκεί όπου συναντώνται για πρώτη φορά ύστερα από ενάμιση χρόνο εκπρόσωποι του Πατριαρχείου Βελιγραδίου και της αυτοαποκαλούμενης Εκκλησίας της «Μακεδονίας». Στόχος και των δύο πλευρών είναι η αναγνώριση της σχισματικής Εκκλησίας των Σκοπίων και ουσιαστικά η επίλυση ενός προβλήματος που αποτελεί πληγή στο σώμα της Ορθοδοξίας.

Το Οικουμενικό Πατριαρχείο, τα Πατριαρχεία Μόσχας και Βουλγαρίας, η Εκκλησία της Ελλάδος καθώς και η Αρχιεπισκοπή Τιράνων παρακολουθούν τις εξελίξεις από πολύ κοντά, αν και δεν εκπροσωπούνται στις συνομιλίες, καθώς: πρώτον, το Φανάρι είναι αυτό που δέχεται τις πολιτικές και διπλωματικές πιέσεις για να δοθεί διέξοδος στο πρόβλημα· δεύτερον, τα Πατριαρχεία Μόσχας και Βουλγαρίας λειτουργούν ως «προστάτιδες δυνάμεις» αφού στα 50 χρόνια που διαρκεί η απομόνωση δεν διέκοψαν τις γέφυρες επικοινωνίας· τρίτον, η Εκκλησία της Ελλάδος έχει καταστήσει σαφές ότι δεν πρόκειται να αναγνωρίσει μια Εκκλησία η οποία θα φέρει το όνομα «Μακεδονία».

Όλα ξεκίνησαν το 1941, όταν, όπως επισημαίνει ο κοσμήτωρ της Θεολογικής Σχολής του ΑΠΘ και καθηγητής της Ιστορίας των Σλαβικών Εκκλησιών κ. Ιωάννης Ταρνανίδης, «η Ορθόδοξη Εκκλησία της πρώην Γιουγκοσλαβικής Δημοκρατίας της Μακεδονίας, δηλαδή η Επισκοπή Ζλετόβου - Στρωμνίτσης, Αχρίδος Βιτωλίων και η Μητρόπολη Σκοπίων, αποτελούσε επαρχία του Σερβικού Πατριαρχείου της Σερβικής Εκκλησίας. Με την κατάληψη της περιοχής από τους Γερμανούς οι σέρβοι ιεράρχες της αντικαταστάθηκαν από Βουλγάρους που ήταν και σύμμαχοι του Αξονα. Το καθεστώς δε αυτό παρέμεινε και μετά το 1944, όταν απελευθερώθηκε η περιοχή από τους Γερμανούς και περιήλθε στην κυριαρχία της Γιουγκοσλαβίας, δηλαδή της ομόσπονδης, τότε σοσιαλιστικής δημοκρατίας».

«Η διαφορά επήλθε» επισημαίνει ο κ. Ταρνανίδης «με την αντικατάσταση των βουλγάρων ιεραρχών από Σλαβομακεδόνες, οι οποίοι όμως απαίτησαν την αυτονομία τους από την Εκκλησία της Σερβίας». Τον Μάρτιο του 1945, με τη συμμετοχή 300 κληρικών και λαϊκών, συνήλθε κληρικολαϊκή συνέλευση. Σύμφωνα με τα άρθρα 1 και 2 του ψηφίσματος που εκδόθηκε, αποφασίστηκε «να ιδρυθεί Αρχιεπισκοπή Αχρίδος ως Μακεδονική (sic) Αυτόνομη Εκκλησία, η οποία δεν θα είναι υποταγμένη σε καμία τοπική Ορθόδοξη Εκκλησία. Η Εκκλησία θα έχει εθνικούς επισκόπους και εθνικό κλήρο, οι οποίοι θα διαφυλάξουν την ιδιαιτερότητα του μακεδονικού λαού να παραμείνει στη δική του Εκκλησία». Η απόφαση αυτή προκάλεσε την οργή του Βελιγραδίου. Ενδεικτικά των όσων διαδραματίστηκαν την εποχή εκείνη είναι τα όσα αναφέρει ο κοσμήτωρ της Θεολογικής Σχολής του ΑΠΘ. 

«Η Σερβική Εκκλησία» επισημαίνει «δεν αποδέχθηκε τις αποσχιστικές αυτές κινήσεις, τις καταδίκασε μεν, αλλά υπό την πίεση του κομμουνιστικού καθεστώτος υποχρεώθηκε να ενδώσει και μεταξύ των ετών 1964 και 1967 παραχώρησε την αυτονομία σε αυτή την περιοχή.  Πρόβλημα όμως συνεχίστηκε γιατί η σλαβομακεδονική εκκλησιαστική ηγεσία υπηρετώντας τα ευρύτερα πολιτικά σχέδια της τοπικής πολιτικής ηγεσίας για δημιουργία "μακεδονικού κράτους" ζητούσε πλέον πλήρη ανεξαρτησία. Ετσι η Σερβική Εκκλησία, μη αποδεχόμενη αυτή την εδαφική και πνευματική συρρίκνωσή της, κήρυξε το έτος 1968 την επαρχία αυτή σχισματική. Την πράξη αυτή αναγνώρισαν στη συνέχεια και οι υπόλοιπες ορθόδοξες εκκλησίες».

Οι συνομιλίες

Μετά τη διάλυση της ενιαίας Γιουγκοσλαβίας και την ανεξαρτητοποίηση των Σκοπίων η εκκλησιαστική ηγεσία του νεοσύστατου κράτους άρχισε να διεκδικεί την αναγνώρισή της από τις άλλες ορθόδοξες εκκλησίες. Από το 1998 διάφορες πιέσεις άρχισαν να ασκούνται προς το Πατριαρχείο Σερβίας και κυρίως προς το Οικουμενικό Πατριαρχείο, ενώ αντιπροσωπεία τους τότε έσπευσε να επισκεφθεί τον Αρχιεπίσκοπο Αθηνών όταν αυτός βρέθηκε στη Φλώρινα.  Το 2000 άρχισε και επισήμως ο διμερής διάλογος με το Πατριαρχείο Σερβίας, από το οποίο αποσχίστηκαν οι Σκοπιανοί. Η εμμονή τους όμως στη διεκδίκηση της αυτοκεφαλίας οδήγησε στη ρήξη όπου  τότε σταμάτησε κάθε προσπάθεια διαπραγμάτευσης.

Τον Απρίλιο του ιδίου έτους επισκέφθηκε τα Σκόπια ο Αρχιεπίσκοπος Τιράνων κ. Αναστάσιος, ο οποίος σε μια επίσκεψη καλής θελήσεως κατέστησε σαφές στον Αρχιεπίσκοπο Αχρίδος κ. Στέφανο ότι η έξοδος από την απομόνωση περνά από το Πατριαρχείο Βελιγραδίου. Αμέσως μετά τη συνάντηση αυτή οι δύο Εκκλησίες κατάφεραν να βρουν και πάλι μια δίοδο επαφής και αντιπροσωπείες των δύο πλευρών συναντώνται στη Ναϊσό. Ο Αρχιεπίσκοπος των Σκοπίων δήλωσε μεταξύ άλλων τότε ότι, «όπως φαίνεται, ο διάλογος είναι μακρός αλλά νομίζουμε ότι αυτό γίνεται επειδή απουσιάζει η δραστηριότητα από όλες τις ορθόδοξες εκκλησίες προκειμένου να λυθούν τα προβλήματα στο εσωτερικό της Ορθοδοξίας».

Αναφερόμενος στις διαφορές που υπάρχουν με το Βελιγράδι ο κ. Στέφανος επισημαίνει: «Η Σερβική Εκκλησία μάς δίνει πλήρη αυτονομία ενώ εμείς επιθυμούμε το αυτοκέφαλο. Είναι απαραίτητο να συνεργαστούμε όλοι για να μπορούμε μέσα από την αγάπη να δείξουμε ότι είμαστε μαθητές του Χριστού». Από την πλευρά του, ο καθηγητής κ. Ταρνανίδης, ο οποίος παρακολουθούσε στενά τις εξελίξεις που δρομολογούνταν στο εσωτερικό των σλαβόφωνων εκκλησιών, επισημαίνει:«Με την κατάλυση του κομμουνιστικού καθεστώτος, τη διάλυση της πρώην Γιουγκοσλαβικής Δημοκρατίας και τη δημιουργία του ανεξάρτητου κράτους των Σκοπίων η τοπική εκκλησιαστική ηγεσία άρχισε έναν νέο αγώνα αποκατάστασης των σχέσεών της όχι μόνο με το Πατριαρχείο Βελιγραδίου αλλά και με τις υπόλοιπες ορθόδοξες εκκλησίες».

  

«Ακολούθησαν» προσθέτει «πυκνές διαπραγματεύσεις με τη σερβική πλευρά, οι οποίες όμως δεν καρποφόρησαν διότι οι εκπρόσωποι της σλαβομακεδονικής πλευράς πίσω από το πρόσχημα της αποκατάστασης των σχέσεων με τη Σερβική Εκκλησία και την αυτονομία που επισήμως ζητούσαν και ζητούν έκρυβαν και κρύβουν πάντα την πρόθεσή τους να ζητήσουν πλήρες αυτοκέφαλο και μάλιστα με την ονομασία Εκκλησία της Μακεδονίας».

Η ονομασία

«Εμείς εδώ, Μακαριότατε, ονομάζουμε Εκκλησία των Σκοπίων αυτή την οποία ονομάσατε εσείς Εκκλησία της Μακεδονίας. Είναι ένα πολύ ευαίσθητο εθνικό μας θέμα αυτό, το οποίο δεν υποχρεούστε να γνωρίζετε» τόνισε ο Αρχιεπίσκοπος των Αθηνών απευθυνόμενος στον Μητροπολίτη Βαρσοβίας και Πάσης Πολωνίας όταν ο κ. Σάββας αναφέρθηκε στη σχισματική Εκκλησία των Σκοπίων. Το ζήτημα της ονομασίας προκαλεί εντάσεις και τριβές. Ο ίδιος ο Αρχιεπίσκοπος με επιστολή του προς τον Οικουμενικό Πατριάρχη είχε καταστήσει σαφές ότι δεν πρόκειται να δεχθεί τον όρο «Μακεδονία» στην ονομασία της Εκκλησίας των Σκοπίων. Και η αλήθεια είναι ότι ο κ.κ. Βαρθολομαίος είχε δηλώσει ευθέως στους Σκοπιανούς από την πρώτη στιγμή που του ζήτησαν να δώσει λύση στο πρόβλημα ότι θα πρέπει να ξεχάσουν «τα περί Μακεδονίας».

Σχεδόν όμως όλες οι σλαβόφωνες εκκλησίες χρησιμοποιούν τον όρο «Εκκλησία της Μακεδονίας», με πρώτα τα Πατριαρχεία Μόσχας και Βουλγαρίας. Ο Αρχιεπίσκοπος Αχρίδος, από την πλευρά του, δηλώνει: «Επειδή δεν έχει λυθεί το πρόβλημα για το κράτος της Μακεδονίας και για το όνομα του μακεδονικού λαού, έχουμε πρόβλημα και για το όνομα της Εκκλησίας. Η Μακεδονική Ορθόδοξη Εκκλησία είναι η μεταγενέστερη Αρχιεπισκοπή της Όχρίδος. Γι' αυτό τονίζουμε το γεγονός ότι και τα δύο ονόματα, που σημαίνουν το ίδιο, είναι αχώριστα. Όσο η Αρχιεπισκοπή Όχρίδος είναι Μακεδονική τόσο και η Μακεδονική είναι η Αρχιεπισκοπή Όχρίδος. Εμείς και τα μέλη της Συνόδου μπορούμε να δεχθούμε οι άλλες εκκλησίες να επικοινωνούν μαζί μας με το όνομα που αυτές θα διαλέξουν και θα θέλουν».

  

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ

Οι σχέσεις με τις άλλες εκκλησίες: Η Εκκλησία των Σκοπίων σήμερα είναι πλήρως απομονωμένη, αν και οι παραδοσιακοί της φίλοι, οι Ρώσοι και οι Βούλγαροι, έχουν επικοινωνία μαζί της. Ο Οικουμενικός Πατριάρχης έχει δηλώσει σε όλους τους τόνους ότι κάθε προσπάθεια επίλυσης περνά από το Βελιγράδι και αυτό παρά το γεγονός ότι προς στιγμήν κάποιοι στο Φανάρι προκάλεσαν τη θλίψη των Σέρβων, όταν άρχισαν να συζητούν την πρόταση των Σκοπιανών να ανακηρυχθούν αυτόνομη Εκκλησία η οποία θα υπάγεται στο Οικουμενικό Πατριαρχείο αντί για το Πατριαρχείο Σερβίας από το οποίο αποσχίστηκαν. «Δυστυχώς» λέει ο Αρχιεπίσκοπος Σκοπίων «η δική μας Εκκλησία ζει σε εκκλησιαστική απομόνωση.

Υπάρχουν κάποιες προσπάθειες για επικοινωνία με μερικές ορθόδοξες εκκλησίες, όπως με το Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως, την Εκκλησία της Ρουμανίας, της Βουλγαρίας και της Ελλάδος, αλλά αυτές οι επικοινωνίες είναι μεταξύ αρχιερέων και όχι επισήμως και στο υψηλότερο επίπεδο. Κάποιοι αρχιερείς από τις αδελφές εκκλησίες συλλειτούργησαν με δικούς μας αρχιερείς. Και αυτό είναι η απόδειξη ότι ήρθε ο καιρός να λυθεί το πρόβλημα με τη δική μας Εκκλησία. Ο Αρχιεπίσκοπος Κωνσταντινουπόλεως δέχθηκε αντιπροσωπεία από τη δική μας Εκκλησία πρόσφατα. Καλωσορίσαμε τον Αρχιεπίσκοπο Τιράνων και Πάσης Αλβανίας κ. Αναστάσιο, όπως ήρθε και ένας αντιπρόσωπος του Πατριαρχείου Μόσχας». 

Κάτι δείχνει να αλλάζει επειδή όλοι έχουν αντιληφθεί ότι το ένα και πλέον εκατομμύριο των ορθοδόξων που ζουν στα Σκόπια δεν μπορεί να γίνεται βορά σε κάθε είδους προσηλυτισμό. Είναι χαρακτηριστικά τα όσα λέει ο ίδιος ο κ. Στέφανος: «Αυτόν τον καιρό μας χρειάζεται απόλυτη ενότητα για να αποφύγουμε τις απειλές του Ισλάμ, τις δραστηριότητες των σεκτών και τον προσηλυτισμό που ασκούν».