ΠΑΡΑΙΤΗΣΗ ΠΑΠΑ ( ΜΕΡΟΣ Β΄)

Το Παγκόσμιο Συμβούλιο Εκκλησιών

για την παραίτηση του Πάπα

Το σεβασμό και την εκτίμησή του για την απόφαση του Βενέδικτου 16ου να παραιτηθεί του Παπικού Θρόνου εξέφρασε ο γενικός γραμματέας του Παγκόσμιου Συμβουλίου Εκκλησιών Olav Fykse Tveit.

«Σεβόμαστε πλήρως την απόφαση της Αυτού Αγιότητος Πάπα Βενέδικτου 16ου να παραιτηθεί» δήλωσε ο Olav Fykse Tveit από τη Νέα Υόρκη, όπου επισκέπτεται το γραφείου του ΠΣΕ στην έδρα των Ηνωμένων Εθνών. «Με βαθύτατο σεβασμό παρακολούθησα τον τρόπο που διαχειρίστηκε την ευθύνη και τα βάρη της διοίκησης σε προχωρημένη ηλικία, σε μια απαιτητική για την Εκκλησία περίοδο σημείωσε ο Olav Fykse Tveit εκφράζοντας την εκτίμηση και το θαυμασμό του για την αφιέρωση του Πάπα στην Εκκλησία και την οικουμενική κίνηση.

«Ας προσευχηθούμε ο Θεός να τον ευλογήσει σε αυτή τη φάση της ζωής του και ο Θεός να είναι οδηγός και ευλογός της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας της Ρώμης σε αυτή την κρίση μεταβατική περίοδο ανέφερε σε άλλο σημείο της δήλωσής του ο γενικός γραμματέας του Παγκόσμιου Συμβουλίου Εκκλησιών.

* * * * * * *

* * * * * * *

«Αυτός που προχώρησε στη μεγάλη άρνηση»

Che fece… Il gran rifiuto

Σε μερικούς ανθρώπους έρχεται μια μέρα που πρέπει το μεγάλο Ναι ή το μεγάλο το Όχι να πούνε. Φανερώνεται αμέσως όποιος το΄ χει έτοιμο μέσα του το Ναι, και λέγοντάς το πέρα πηγαίνει στην τιμή και στην πεποίθησίν του. Ο αρνηθείς δεν μετανοιώνει. Αν ρωτιούνταν πάλι, όχι θα ξαναέλεγε. Κι όμως τον καταβάλλει εκείνο τ΄ όχι – το σωστό – εις όλην την ζωήν του.

Κ.Π.Καβάφης, 1901

Στην αυγή του 20ου αιώνα ο μεγάλος Αλεξανδρινός ποιητής Κωνσταντίνος Καβάφης εμπνεύστηκε από την «Θεία Κωμωδία» του Δάντη τον τίτλο του ποιήματός του «αυτός που προχώρησε… στη μεγάλη άρνηση». Αποσιώπησε όμως το μέσον της φράσης του Ιταλού λόγιου που συμπληρώνει το νόημα της. Che fece per viltate il gran rifiuto, αυτός που προχώρησε από δειλία στη μεγάλη άρνηση. Ο συγγραφέας της «Θείας Κωμωδίας» περιέγραψε μέσα από αυτή τη φράση με τρόπο σκωπτικό τον Πάπα Σελεστίνο Ε΄ο οποίος το 1294 παραιτήθηκε από το Επισκοπικό του αξίωμα, μετά από παπωσύνη μόλις πέντε μηνών, προκαλώντας τριγμούς στο εσωτερικό της Εκκλησίας της Ρώμης.

Έκτοτε πέρασαν 719 χρόνια, μέχρι την 11η Φεβρουαρίου 2013. Την ημέρα που ένας από τους μακρινούς διαδόχους του Πάπα Σελεστίνου Ε΄, ο Βενέδικτος 16ος δημοσιοποίησε την απόφασή του να ακολουθήσει τον ίδιο δρόμο. Αυτόν της παραίτησης. Οι δυο Πάπες κατέληξαν στον ίδιο δρόμο εκκινώντας από διαφορετικές αφετηρίες. Ο Σελεστίνος Ε’ οδηγήθηκε στην απόφασή του να παραιτηθεί λόγω της ιδιοσυγκρασίας του. Όντας μορφή ασκητική αντιλήφθηκε ότι το Παπικό αξίωμα την εποχή του μεσαίωνα δεν απαιτούσε μόνο θεολογική κατάρτιση, αλλά και πολιτικές αρετές, οι οποίες ξεπερνούσαν τον ίδιο και τα σωματικά και πνευματικά όριά του.

Προτίμησε να παραιτηθεί και να γίνει ερημίτης από το να παραμείνει στην Παπική καθέδρα, με ό,τι και αν σήμαινε αυτό. Ο Βενέδικτος 16ος από τη δική του πλευρά με απλό και ευθύ τρόπο αιτιολόγησε την απόφασή του να παραιτηθεί του Παπικού αξιώματος στις 28 Φεβρουαρίου 2013. «Γνωρίζω πολύ καλά ότι τα καθήκοντα αυτά (σ.σ. του Πάπα), λόγω της ουσιώδους πνευματικής φύσης τους, θα πρέπει να πραγματοποιούνται όχι μόνο με λόγια και πράξεις, αλλά και με προσευχή και σωματική καταπόνηση.

Ωστόσο, στο σημερινό κόσμο, που υπόκειται σε τόσες πολλές γρήγορες αλλαγές και τις ερωτήσεις για τη ζωή της πίστης, η δύναμη του μυαλού και του σώματος είναι απαραίτητα πλεονεκτήματα, τα οποία κατά τους τελευταίους μήνες, έχουν επιδεινωθεί σε μένα στο βαθμό που αναγνωρίζω την ανικανότητά μου τελέσω επαρκώς τα καθήκοντά μου». Η γενναία απόφαση του Πάπα να αποσυρθεί -όπως ήταν φυσικό- προκάλεσε ζωηρή παγκόσμια συζήτηση για τα ενδεχόμενα βαθύτερα αίτια της. Σίγουρο πάντως είναι ότι ο Βενέδικτος 16ος  δίδαξε με την παραίτησή του ήθος, ανιδιοτέλεια και αξιοπρέπεια.

Σε προσωπικό επίπεδο υπερέβη το ανθρώπινο όριο θέτοντας την Εκκλησία του πάνω και από τον ίδιο του τον εαυτό, πάνω από το ανθρώπινο «εγώ». Στα 85 χρόνια του ωριμότερος παρά ποτέ και έχοντας πλήρη και ρεαλιστική αντίληψη της σύγχρονης πραγματικότητας αλλά και των δυνατοτήτων κυρίως όμως των περιορισμών - που θέτουν το σώμα και το πνεύμα αποφάσισε ο ίδιος να ανοίξει το δρόμο για το διάδοχό του προλαβαίνοντας την αέναη κίνηση του χρόνου…

Ο 265ος Πάπας της Ρώμης παρέλαβε από τον προκάτοχό του Ιωάννη Παύλο ΙΙ ένα οφίτσιο παγκόσμιου εκκλησιαστικού, αλλά και κοσμικού κύρους. Και θα το παραδώσει στον επόμενο με ακόμα περισσότερη αίγλη. Διότι ο Βενέδικτος 16ος θέτει ανεξίτηλη τη δική του σφραγίδα στο θεσμό του Πάπα, όχι μόνο για τα ταξίδια του ανά την υφήλιο, ούτε μόνο για τη θεολογική του εμβρίθεια ή τις διοικητικές του αρετές, αλλά πολύ περισσότερο γιατί διδάσκει όχι μόνο στην θρησκευτική και πνευματική ηγεσία, αλλά και στην πολιτική και κοσμική εξουσία. Διδάσκει όχι κάποιο δόγμα της Πίστης, αλλά κάτι προσωπικό, ηθικό και θεσμικό.

 Ότι είναι «αυτός που προχώρησε… στη μεγάλη άρνηση», όχι από ιδιοτέλεια, αλλά εντέλει για το καλό της Εκκλησίας του, που υπηρέτησε και υπηρετεί με αφοσίωση και αυταπάρνηση!

* * * * * * *

* * * * * * *

Η ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΚΛΟΓΗ ΝΕΟΥ ΠΟΝΤΙΦΙΚΑ

Εκλογή για το νέο Ποντίφικα

Φυσικοί εκλέκτορες του Ρωμαίου Ποντίφικα είναι αποκλειστικά οι Καρδινάλιοι και ο αριθμός αυτών δεν πρέπει να υπερβαίνει τους 120.

Καμμία άλλη εξουσία, εκκλησιαστική ή πολιτική, δεν μπορεί να επέμβει στα της εκλογής. Ουδείς εκ των εκλεκτόρων Καρδιναλίων εξαιρείται της εκλογής.

Το δικαίωμα ψήφου και εκλογής το έχουν και όσοι Καρδινάλιοι ονομάστηκαν και ανακηρύχτηκαν από τον Πάπα, έστω και αν δεν έλαβαν κανονικά τον πίλο και το δακτυλίδι και δεν έδωσαν τον κεκανονισμένο όρκο (αρ. 33 του Π.Δ.). Αντίθετα, δεν έχουν αυτό το δικαίωμα όσοι κανονικά παύθηκαν ή απαρνήθηκαν την καρδιναλική τιμή, με τη συναίνεση του Ρωμαίου Ποντίφικα.

Από τη στιγμή που η Αποστολική ΄Εδρα χηρεύσει, οι παρόντες στη Ρώμη Καρδινάλιοι μπορούν να αναμείνουν όσους καθυστερούν, για σοβαρούς λόγους, όχι όμως περισσότερο από 20 μέρες. Σε αντίθετη περίπτωση πρέπει να προβούν στην εκλογή. ΄Ολοι οι καρδινάλιοι εκλέκτορες, ειδοποιημένοι από τον Πρύτανη, πρέπει να σπεύσουν στη Ρώμη, εκτός αν είναι ασθενείς ή έχουν άλλο σοβαρό κώλυμα, το οποίο όμως πρέπει να αναγνωρισθεί από το Κολλέγιο των Καρδιναλίων.

Ο τόπος της εκλογής και τα άλλα πρόσωπα παίρνουν μέρος λόγω εργασίας Το Κονκλάβιο για την εκλογή του ΄Ακρου Αρχιερέα διεξάγεται εντός του εδάφους της Πόλεως του Βατικανού και οι εκλέκτορες Καρδινάλιοι είναι τελείως αποκλεισμένοι από τον υπόλοιπο κόσμο. Οι Καρδινάλιοι εκλέκτορες, από τη στιγμή που «κλειδώθηκαν» στο Κονκλάβιο, απαγορεύεται αυστηρά να έχουν ανταλλαγή αλληλογραφίας, τηλεφωνικές επαφές ή άλλους τρόπους επαφής με τον έξω κόσμο, και αν ακόμη προκύπτουν σοβαρές και επείγουσες ανάγκες.

Στο Κονκλάβιο υπάρχουν και ορισμένα άλλα πρόσωπα, για απαραίτητες υπηρεσίες π.χ. δύο γιατροί, ορισμένοι ιερομόναχοι γνώστες διαφόρων γλωσσών για τις εξομολογήσεις, εργατικό προσωπικό κλπ. Αυτά τα βοηθητικά πρόσωπα είναι επιλεγμένα από τον Καμεράριο και είναι υποχρεωμένα να κρατήσουν για πάντα το απόρρητο για ό,τι μάθουν σχετικά για την εκλογή. Υποβάλλονται σε αυστηρό και λεπτομερή όρκο.

Αρχή των διαδικασιών για την εκλογή Την καθορισμένη μέρα της εκλογής, στη βασιλική του Αγίου Πέτρου θα τελεσθεί το πρωί η Θεία Λειτουργία pro eligendo Papa (για την εκλογή Πάπα). Το απόγευμα της ίδιας μέρας στην Καπέλα Σιστίνα οι Καρδινάλιοι θα επικαλεσθούν το ΄Αγιο Πνεύμα με τον Ύμνο «Veni Creator Spiritus». Όλη η διαδικασία της εκλογής διεξάγεται εντός αυτού του μεγάλου και επιβλητικού παρεκκλησίου. Εντός του χώρου του Κονκλαβίου απαγορεύονται αυστηρώς όλα τα τεχνικά και ηλεκτρονικά μέσα που μπορούν να αποκαλύψουν το απόρρητο της εκλογής. Φθάνοντας στην Καπέλα Σιστίνα οι Καρδινάλιοι ορκίζονται, επί του Ιερού Ευαγγελίου ότι θα τηρήσουν όλες τις διατάξεις που αφορούν στην εκλογή.

Μετά από την ορκωμοσία των Καρδιναλίων, θα ακουστεί από τον τελετάρχη το “extra omnes” και τότε όλα τα δευτερεύοντα πρόσωπα θα εξέλθουν του χώρου του Κονκλαβίου. Τέλος, ο Πρύτανης των Καρδιναλίων θα κάνει τις τελευταίες παρατηρήσεις περί της εκλογής, βάσει του παπικού εγγράφου, θα ακούσει τις όποιες παρατηρήσεις και διευκρινίσεις του ζητήσουν οι Καρδινάλιοι και θ’ αρχίσει η διαδικασία για την εκλογή νέου πάπα.

Τήρηση του απορρήτου σε ό,τι αφορά την εκλογή Ο Καμεράριος και οι τρεις Καρδινάλιοι βοηθοί του είναι υποχρεωμένοι να αγρυπνούν με σύνεση εις τρόπον ώστε με κανένα τρόπο να μην παραβιαστεί η μυστικότητα για ό,τι συμβαίνει τόσο στην Καπέλα Σιστίνα, στην οποία διεξάγεται η όλη πορεία της ψηφοφορίας, όσο και στους γύρω χώρους, πριν, κατά και μετά την εκλογή. Με δύο έμπειρους τεχνικούς της εμπιστοσύνης τους, θα ερευνήσουν ώστε να μην υπάρχει κανένα τεχνικό μέσο που θα διασπάσει το «επτασφράγιστο» μυστικό. 

Εάν ανακαλυφθεί απόπειρα κάποιας τέτοιας παράβασης οι ένοχοι θα τιμωρηθούν αυστηρότατα από τον μέλλοντα Ποντίφικα. Επειδή οι εκλέκτορες Καρδινάλιοι μπορούν να είναι επηρεασμένοι από άλλους και να δημιουργήσουν ζητήματα ή να εκφράσουν απόψεις, κατά τη διάρκεια της ψηφοφορίας, απαγορεύεται αυστηρώς η χρησιμοποίηση τεχνικών μέσων, οποιασδήποτε μορφής, που θα χρησιμοποιηθούν για την ηχογράφηση–αναπαραγωγή και μετάδοση φωνών, εικόνων και γραπτών.

Η διενέργεια της εκλογής Ο μοναδικός τρόπος εκλογής, όπως ελέχθη παραπάνω είναι αυτός της ψήφου. Η έγκυρη εκλογή του Ρωμαίου Ποντίφικα απαιτεί συνολικά τα δύο τρίτα (2/3) των ψήφων των παρόντων. Σε περίπτωση που ο αριθμός των ψήφων των παρόντων δεν διαιρείται ακριβώς δια του τρία, τότε για την έγκυρη εκλογή χρειάζεται μία ψήφος επιπλέον. Εάν δεν επιτευχθεί το αποτέλεσμα με την πρώτη ψηφοφορία, τότε επαναλαμβάνονται οι ψηφοφορίες τις επόμενες μέρες ανά δύο (πρωί – απόγευμα).

Ο τρόπος της ψηφοφορίας είναι αρκετά πολύπλοκος και λεπτομερής, το ίδιο και η διάταξη των ψηφοδελτίων. Η ψηφοφορία είναι μυστική και ο εκλέκτορας Καρδινάλιος πρέπει να σημειώσει στο ψηφοδέλτιο καθαρά το όνομα του υποψηφίου, αλλάζοντας κάπως τη γραφή του για να μην είναι αναγνωρίσιμη: σημειώνεται μόνο ένα όνομα, διαφορετικά είναι άκυρο το ψηφοδέλτιο. 

Ο κάθε Καρδινάλιος τοποθετεί την ψήφο του με σεβασμό επάνω στην Αγία Τράπεζα, μέσα σε μεγάλο δίσκο, λέγοντας: «Επικαλούμαι ως μάρτυρα τον Ιησού Χριστό, ο οποίος θα με κρίνει, ότι η ψήφος μου δόθηκε σε κείνον που πιστεύω ότι πρέπει να εκλεγεί».Για τους ασθενήσαντες στο Κονκλάβιο Καρδιναλίους που δεν μπορούν να μετακινηθούν προβλέπεται ειδικός τρόπος ψηφοφορίας. Όταν τελειώσει η ψηφοφορία, η διαδικασία προβλέπει: μέτρημα των ψηφοδελτίων, έλεγχο, κάψιμο των ψηφοδελτίων και κάθε άλλου υλικού σχετικού με την ψηφοφορία.

Εάν κανείς δεν έλαβε τα δύο τρίτα δεν εκλέγεται Πάπας, αν όμως έχει λάβει τον αριθμό αυτό η εκλογή του νέου Ποντίφικα είναι κανονική και έγκυρη. Τότε τα ψηφοδέλτια καίγονται και εάν πρόκειται για εκλογή ο καπνός που θα υψωθεί από την καπνοδόχο της Καπέλα Σιστίνα θα είναι λευκός, σε αρνητική περίπτωση θα είναι μαύρος. Στο τέλος της εκλογής ο καρδινάλιος Καμεράριος με τους βοηθούς του συντάσσει έγγραφο της κάθε μιας ψηφοφορίας, το τοποθετεί σε σφραγισμένο φάκελλο, που θα το παραδώσει στο νέο Πάπα, ο οποίος και μόνον μπορεί να κοινοποιήσει το περιεχόμενό του.

Σε περίπτωση που οι Καρδινάλιοι εκλέκτορες αδυνατούν να συγκλίνουν στο πρόσωπο για την εκλογή, αφού περάσουν τρεις μέρες άκαρπες, τότε οι ψηφοφορίες διακόπτονται για μια μέρα (αρ. 62 Α.Δ.), στην οποία οι Καρδινάλιοι προσεύχονται εντονότερα, συζητούν ελεύθερα και εμψυχώνονται πνευματικά για να συνεχίσουν με περισσότερη υπευθυνότητα. Συνεχίζονται οι ψηφοφορίες κι αν την έβδομη μέρα δεν υπάρξει αποτέλεσμα, δίνεται ακόμη ένα μικρό χρονικό διάστημα, για προσευχή, ανταλλαγή απόψεων και εμψύχωση από το αρχαιότερο των Kαρδιναλίων. 

Κι’ αν παρ΄όλα αυτά και πάλι οι ψηφοφορίες δεν δώσουν την εκλογή, τότε ο Καμεράριος θα ζητήσει από τους καρδιναλίους να προτείνουν άλλον τρόπο, ο οποίος θα υιοθετηθεί, αν το απαιτήσει η συντριπτική πλειοψηφία. Πάντως σταθερός παραμένει ο βασικός κανόνας του απολύτου αριθμού των ψήφων για την εγκυρότητα της εκλογής. Αυτό θα συμβεί στην περίπτωση που οι ψήφοι θα συγκεντρωθούν σε δύο πρόσωπα.

Τα ανωτέρω περί εκλογής ισχύουν και στην περίπτωση που η έδρα της Ρώμης χηρεύει εξαιτίας της παραιτήσεως του Ρωμαίου ποντίφικα (καν. 332).

Τι πρέπει να τηρηθεί και τι να αποφευχθεί στην εκλογή του Ρωμαίου ποντίφικαΑν στην εκλογή του Ρωμαίου Ποντίφικα παρεισέφρυσε το στοιχείο του αμαρτήματος της σιμωνίας (ο Κύριος να μην το επιτρέψει), τότε όλοι όσοι το διέπραξαν πέφτουν αυτομάτως σε αφορισμό (latae sententiae) και ως είναι φυσικό, η εκλογή είναι άκυρη. Ενώ ακόμη ο Ποντίφικας είναι εν ζωή. απαγορεύεται αυστηρά σε οποιονδήποτε, ακόμη και σε Καρδιναλίους, να «παζαρεύει», υποσχόμενος ψήφους, ή παίρνοντας αποφάσεις σε ιδιαίτερες συζητήσεις, χωρίς προηγουμένως να έχει ζητήσει τη γνώμη του, αναφορικά με την εκλογή του Διαδόχου του.

Ο Ιωάννης - Παύλος ο Β΄ επικυρώνει ό,τι οι προκάτοχοί του έχουν θεσπίσει αναφορικά με κάθε παρέμβαση εξωτερική, που αφορά στην εκλογή του Ρωμαίου Ποντίφικα. Γι’ αυτό και πάλι, υπενθυμίζει, εν τη εννοία της αγίας υπακοής αλλά και της ποινής του αφορισμού «latae sententiae» ότι απαγορεύει σ’ όλους τους Καρδιναλίους, παρόντες και μέλλοντες, και στον καθένα χωριστά, κατά τη διαδικασία της εκλογής να δεχθούν, για οποιαδήποτε δικαιολογία και από οποιαδήποτε πολιτική εξουσία, να παίξουν τέτοιο ρόλο και να θέσουν το βέτο ή να ζητήσουν την εξαίρεση για κάποιον από τους υποψηφίους, έστω υπό τη μορφή της παράκλησης.

Οι Καρδινάλιοι εκλέκτορες καλούνται να αποφεύγουν τις κάθε λογής διαπραγματεύσεις, συμφωνίες, υποσχέσεις και άλλες δεσμεύσεις, πάσης φύσεως, που μπορούν να τους εξωθήσουν στο να δώσουν ή να αρνηθούν την ψήφο σ’ έναν ή σ΄ άλλους. Πάντως, δεν απαγορεύονται οι ανταλλαγές ιδεών γύρω από την εκλογή. Επίσης οι Καρδινάλιοι καλούνται να αποφεύγουν κάθε είδους συμπάθειας ή αντιπάθειας προς κάποιους, και απρέπει να έχουν προ οφθαλμών τη δόξα του Θεού και το καλό της Εκκλησίας, να δίνουν την ψήφο τους σ’ αυτόν που θεωρούν καταλληλότερο να ποιμάνει την Εκκλησία καρποφόρα, έστω κι αν αυτός βρίσκεται εκτός καρδιναλιακού χώρου.

Τέλος, ο Άγιος Πατέρας στο διάταγμά του περί εκλογής νέου Ποντίφικα, υπογραμμίζει το πολύ σημαντικό αυτό γεγονός και παροτρύνει ολόκληρη την Εκκλησία, τις μέρες της εκλογής να βρίσκεται σε συνεχή προσευχή προς το Άγιο Πνεύμα, για να προέλθει εξ αυτής το καλύτερο αποτέλεσμα. Αποδοχή, ανακήρυξη και αρχή της ποιμαντορίας του νέου ποντίφικα, αμέσως μετά την επιτευχθείσα εκλογή, ο Πρύτανης Καρδινάλιος, εκ μέρους ολοκλήρου του Κολλεγίου των εκλεκτόρων, ζητά τη συγκατάθεση του εκλεγέντος και αφού την λάβει, του ζητά πώς επιθυμεί να ονομαστεί.

Μετά την εκφραστείσα συγκατάθεση, ο εκλεγείς είναι αυτομάτως Επίσκοπος της Εκκλησίας της Ρώμης, νόμιμος Πάπας και προΐσταται του Κολλεγίου των Επισκόπων, και επομένως ασκεί την υπέρτατη εκκλησιαστική εξουσία εφόλης της Εκκλησίας. Μετά ταύτα οι Καρδινάλιοι εκφράζουν το σεβασμό και την υπακοή τους προς τον νεοεκλεγέντα, ευχαριστώντας το Θεό, ο δε Καρδινάλιος Διάκονος ανακοινώνει στο λαό το νέο ποντίφικα (Ηabemus Papam) και το όνομά του, ενώ εκείνος δίνει την πρώτη του ευλογία urbi et orbi (στην πόλη και στην οικουμένη), από τον εξώστη της Βασιλικής του Αγίου Πέτρου (σε περίπτωση ο νεοεκλεγείς δεν είναι επίσκοπος, η διαδικασία αλλάζει , διότι πρέπει πρώτα να χειροτονηθεί επίσκοπος).