Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ

Η ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΗΣ ΝΕΑΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ (1798-1870)

Εισαγωγή

Η Μακεδονία, η αρχαία ιστορική ελληνική χώρα όσο και η νεώτερη γεωγραφική περιοχή που είναι γνωστή με αυτήν την ονομασία, υπήρξε μια από τις πιο πολυσυζητημένες ίσως χώρες του κόσμου. Επί δύο και πλέον αιώνες από τότε που οι αντιπρόσωποι της επαναστατημένης Γαλλίας εισήγαγαν στη δυτική νησιωτική και ηπειρωτική Ελλάδα τις ιδέες και τα συνθήματα που τροφοδότησαν ενίοτε τον εθνικισμό, η αρχαία ελληνική χώρα υπήρξε αντικείμενο ερευνών αλλά και μυθοπλασίας από αρχαιολόγους, ιστορικούς, εθνολόγους, διεθνολόγους, κοινωνικούς ανθρωπολόγους, γεωγράφους και ανθρωπογεωγράφους, δημοσιογράφους και πολιτικούς. Η μεταβαλλόμενη φυσιογνωμία της αρχαίας χώρας και της νεώτερης συνέχειάς της, όπως αυτή αποτυπώθηκε στις μαρτυρίες και στις μελέτες που άφησαν όσοι ασχολήθηκαν με αυτήν, είναι το αντικείμενο της παρούσας μελέτης.

Από τότε που προβλήθηκε στο διεθνές προσκήνιο, από την εποχή που προαναφέρθηκε, το μέλλον της αρχαίας ελληνικής χώρας, το «Μακεδονικό Ζήτημα» όπως ονομάσθηκε, προκάλεσε το ενδιαφέρον ή και την εμπλοκή επιστημόνων, δημοσιογράφων, διπλωματών και πολιτικών, οι οποίοι έπλασαν και ανέπλασαν τη φυσιογνωμία της. Οι κατά καιρούς κρίσεις, μάλιστα, του Μακεδονικού Ζητήματος ανέδειξαν σημαντικούς ερευνητές της χώρας και σπουδαία έργα, τα οποία, ωστόσο, με ελάχιστες εξαιρέσεις, επρόβαλλαν όψεις και χαρακτηριστικά της Μακεδονίας που δεν ανταποκρίνονταν πάντοτε στην πραγματικότητα και εξυπηρετούσαν διάφορες σκοπιμότητες. Ήταν αναπόφευκτη αυτή η στράτευση πολλών από όσους ασχολήθηκαν με την αρχαία χώρα και τη νεώτερη συνέχειά της, δεδομένου ότι τη χώρα η τμήμα της διεκδικούσαν εκτός των Ελλήνων και οι άλλοι λαοί της Νοτιοανατολικής Ευρώπης.

Δεν είναι εύκολη η αναζήτηση της αληθινής κάθε φορά φυσιογνωμίας της Μακεδονίας, της πραγματικής Μακεδονίας. Η αναζήτηση των απαραίτητων τεκμηρίων και η αξιολόγηση της αξιοπιστίας τους απαιτούν ιδιαίτερη προσοχή, για το λόγο ότι τα στοιχεία τους είναι ενίοτε αβάσιμα και παραπλανητικά. Επίσης, η ίδια η «μακεδονολογία», η επιστήμη που έχει ως αντικείμενό της τη μελέτη της Μακεδονίας, αποτελεί αντικείμενο μελέτης για την αναζήτηση των διαφόρων τάσεων και επιδιώξεων στα έργα των μακεδονολόγων.

Στις πηγές των στοιχείων, λοιπόν και στα έργα των μακεδονολόγων ελλοχεύουν κίνδυνοι παραπλανήσεως του ερευνητή. Στις ίδιες πηγές και τα έργα υπάρχουν σιωπές και ασυνέχειες. Στην έλλειψη σχετικών προς το ζήτημα της εγκαταστάσεως των Σλάβων στην ευρύτερη περιοχή επαρκών γραπτών μαρτυριών οφείλεται εν πολλοίς η άγνοια πολλών και σημαντικών πτυχών του ζητήματος. Παρόλο δε που η αρχαιολογία και οι νέες μέθοδοι στη διάθεση των αρχαιολόγων έχουν φωτίσει αρκετές από τις πτυχές αυτές, ο Ζ΄ αιώνας παραμένει ακόμη πολύ σκοτεινός, σκοτεινότερος των προγενεστέρων αιώνων, ίσως επειδή οι εθνικές ιστοριογραφίες των λαών της περιοχής δεν έχουν ακόμη απελευθερωθεί από τις δουλείες που διαμόρφωσαν οι εθνικές μυθοπλασίες του ΙΘ΄ αιώνος.

Από τις δουλείες αυτές φιλοδοξεί να αποδεσμευτεί η παρούσα μελέτη, για να αναπαραστήσει το ιστορικό παρελθόν της Μακεδονίας σύμφωνα με τις οδηγίες του μεγάλου θεράποντος της Κλειούς, του Λουκιανού, χωρίς δηλαδή να επιδιώξει να εξυπηρετήσει σκοπιμότητες ή εφήμερες και επιβεβλημένες βεβαιότητες ή εξίσου εφήμερες ορθότητες, παρά μόνο να υπηρετήσει τη διαπίστωση της πραγματικότητας, με την ακλόνητη πίστη ότι υπάρχει αυτή η πραγματικότητα όπως υπάρχει και η αντικειμενική αλήθεια. Βασική και κινητήρια επιδίωξη στην παρούσα μελέτη είναι η εξής: να ξεπερασθούν όχι μόνο τα κατάλοιπα των εθνικών μυθοπλασιών του παρελθόντος, αλλά και τα προσκόμματα που έχει δημιουργήσει ένας ανεξήγητος σχετικισμός και που υπονομεύουν την προσήλωση του ερευνητή στην αναζήτηση της πραγματικότητας και της αλήθειας χωρίς επιθετικούς προσδιορισμούς.

Μια τέτοια απομάκρυνση από τις καθιερωμένες βεβαιότητες που κληροδότησαν στη σύγχρονη ιστοριογραφία οι εθνικοί ανταγωνισμοί του παρελθόντος, είναι η αυτονόμηση της ιστορίας της Μακεδονίας από τις εθνικές ιστορίες των λαών της περιοχής. Δύο βασικά στοιχεία αυτής της αυτονομήσεως είναι: α) η μετατόπιση της αρχής της νεώτερης εποχής από τον ΙΕ΄ αιώνα στο τέλος του ΙΗ΄ αιώνος και β) η διεύρυνση των ορίων της χώρας από αυτά της αρχαιότητας σε αυτά της λεγόμενης «νεώτερης» ή «γεωγραφικής» Μακεδονίας.

Δεν είναι άσχετα ή ασύνδετα μεταξύ τους τα παραπάνω στοιχεία, ο ορισμός δηλαδή της αρχής της νεώτερης εποχής στη Μακεδονία στο τέλος του ΙΗ΄ αιώνος και η «γεωγραφική» Μακεδονία αντί της ιστορικής, προκειμένου για τους νεώτερους χρόνους. Η «γεωγραφική» Μακεδονία, η οποία είναι ταυτόσημη του Μακεδονικού Ζητήματος, πλάσθηκε στους νεώτερους χρόνους με αφετηρία αυτήν που προκρίθηκε στην παρούσα μελέτη. Η «γεωγραφική» Μακεδονία υπήρξε προϊόν δύο κυρίως παραγόντων: 

α) της ταυτίσεως τριών διοικητικών διαμερισμάτων της Ευρωπαϊκής Τουρκίας με την αρχαία Μακεδονία και 

β) της αναζητήσεως από τους Έλληνες των «βορείων» συνόρων του έθνους των στη νεώτερη εποχή. Η ταύτιση των τριών διαμερισμάτων της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας με την αρχαία ελληνική χώρα και την ονομασία της ήταν αναπόφευκτη, παρόλο που η αρχαία Μακεδονία δεν εκτεινόταν προς βορράν όσο τα τρία διοικητικά διαμερίσματα της εποχής, επειδή αυτή την ονομασία επέβαλαν εν τέλει οι προτιμήσεις των περιηγητών, των διπλωματών, των γεωγράφων και των ιστορικών της εποχής με την κλασσική παιδεία. Επρόκειτο για αυθαίρετη, φυσικά, ονοματοθεσία, η οποία ωστόσο δεν αμφισβητήθηκε τότε ούτε από τους Έλληνες, που προωθούσαν προς βορράν τα σύνορα του ελληνικού έθνους με οδηγό τον Στράβωνα. 

Προκρίθηκε ως αρχή της νεώτερης εποχής το τέλος του ΙΗ΄ αιώνος, επειδή τότε διακρίνει ο ερευνητής τα στοιχεία που θεωρήθηκαν χαρακτηριστικά γνωρίσματα της εποχής που προέκυψε από τον μεσαιωνικό κόσμο. Δεν ικανοποιεί το σύγχρονο ερευνητή η παλαιά περιοδολόγηση του ιστορικού παρελθόντος της περιοχής που ονομάστηκε Μακεδονία, κατά την οποία η νεώτερη εποχή στην ανατολική εσχατιά της Ευρώπης άρχισε , κατ' αναλογία προς την αρχή της εποχής αυτής στη Δυτική Ευρώπη, τον ΙΕ΄ αιώνα. 

Ο αιώνας αυτός, ο οποίος στη Δύση ταυτίστηκε με την Αναγέννηση, την απομάκρυνση από τη θεοκεντρική κοσμοθεωρία του μεσαιωνικού κόσμου, την προβολή της ουμανιστικής παιδείας και της ανθρωποκεντρικής κοσμοθεωρίας του σύγχρονου κόσμου, τη διαμόρφωση των πρώτων εθνικών κρατών και την επική έξοδο των Ευρωπαίων στον υπόλοιπο κόσμο καθώς και τη διαμόρφωσή του κατ' εικόνα και ομοίωση των ιδίων, ο αιώνας αυτός λοιπόν στην καθ' ημάς Ανατολή υπήρξε εποχή, κατά την οποία σημειώθηκε όχι πρόοδος αλλά οπισθοδρόμηση. Και οι τελευταίες ελεύθερες εστίες της Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας στην Ευρώπη και την Ασία, η Κωνσταντινούπολη, ο Πόντος, η Πελοπόννησος και η Ήπειρος υπέκυψαν στους κατακτητές Οθωμανούς Τούρκους. Οι Βενετοί κατείχαν ήδη τα Επτάνησα και την Κρήτη και οι Ιωαννίτες Ιππότες την Κύπρο.

Η καθ' ημάς Ανατολή και φυσικά και η Μακεδονία «εισήλθαν» στη νεώτερη εποχή με καθυστέρηση τριών τουλάχιστον αιώνων σε σχέση με τις προηγμένες χώρες της Δυτικής Ευρώπης. Ο ώριμος ελληνικός Διαφωτισμός, στον οποίο μετείχαν και πολλοί από τις ομόδομες αλλά ετερόφωνες σύνοικες των Ελλήνων κοινότητες, αποτελεί, από επιστημονική άποψη, σωστότερη αφετηρία της νεώτερης εποχής, αφού διακρίνει ο ερευνητής τα νεωτερικά στοιχεία που εμφανίσθηκαν στη Δύση νωρίτερα. Τότε, όπως προαναφέρθηκε, «διευρύνθηκε» και η αρχαία ελληνική χώρα για να καταστεί η γεωγραφική Μακεδονία των νεώτερων χρόνων.

Οι άλλες καθιερωμένες τομές στην ιστορία της Μακεδονίας δε συντρέχει λόγος να αναθεωρηθούν. είναι επαρκείς ως σταθμοί και αφετηρίες αλλαγών. Η κυριαρχία, καθοριστικός παράγων στην περιοδολόγηση, αποτέλεσε και στην παρούσα μελέτη αποφασιστικό στοιχείο στην αναζήτηση των απαραίτητων χρονικών περιόδων. Η προϊστορική Μακεδονία, η αρχαία ελληνική και ελληνιστική Μακεδονία, η ρωμαιοκρατούμενη Μακεδονία, η Μακεδονία της Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας (στην οποία περιλαμβάνονται και οι βραχύβιες κυριαρχίες των τμημάτων της χώρας από τους Βουλγάρους και τους Σέρβους), η τουρκοκρατούμενη Μακεδονία (στον τελευταίο αιώνα της οποίας συντελέσθηκε η διαμόρφωση της «γεωγραφικής» Μακεδονίας) και η σύγχρονη Μακεδονία, την οποία απελευθέρωσαν και ενσωμάτωσαν στα εθνικά κράτη οι Έλληνες, οι Σέρβοι και οι Βούλγαροι, αποτελούν διακριτές περιόδους τα ιστορίας της αρχαίας χώρας και της συνέχειάς της στους μέσους και τους νεώτερους χρόνους.

Η γεωγραφική Μακεδονία, αυτή η αυθαίρετη ιστορική οντότητα των νεώτερων χρόνων, δεν έχει προκαλέσει τόσα προβλήματα στους ερευνητές όσα οι κάτοικοί της διαχρονικά. Η Μακεδονία υπήρξε χώρα-σύνορο, ένας τόπος στον οποίο συναντήθηκαν και συμβίωσαν -ειρηνικά ως επί το πλείστον- πολλές διακριτές γλωσσικές και θρησκευτικές κοινότητες. Μετά την κατάκτηση της χώρας από τους Ρωμαίους, Έλληνες, Ρωμαίοι ή εκλατινισμένοι Έλληνες, Ούννοι, Γότθοι και Βησιγότθοι, Σλάβοι, Αλβανοί και Τούρκοι συμβίωσαν, επί μακρόν ή για μικρά διαστήματα, ειρηνικά ή εχθρικά μεταξύ τους, υπό ποικίλους κυριάρχους. Από την αρχαιότητα και έως τη σύγχρονη εποχή, η Μακεδονία υπήρξε τόπος διελεύσεως, εγκαταστάσεως και μεταναστεύσεως υπό ποικίλες συνθήκες. 

Πόλεμοι και διώξεις, οι ανάγκες των διαφόρων κυριάρχων αλλά και τα δεινά που συχνά έπλητταν τον κόσμο και ερμηνεύονταν ως οργή του Θεού, όπως σιτοδείες, λιμοί, επιδημίες θανατηφόρων νόσων, προκαλούσαν κύματα προσφύγων, μεταναστών, αλλά τη δημογραφική αποψίλωση αναπλήρωναν πρόσφυγες ή μετανάστες από άλλους γειτονικούς ή μακρινούς τόπους. Στους χρόνους της οθωμανικής κυριαρχίας παρατηρήθηκαν μαζικές μετακινήσεις και εγκαταστάσεις αλλοθρήσκων επήλυδων από μακρινούς τόπους καθώς και σημαντική μεταναστευτική διαρροή χριστιανικού δημογραφικού πλεονάσματος από τους ορεινούς όγκους της δυτικής χώρας ιδίως στις χώρες της Κεντρικής Ευρώπης.

Από τότε που προβλήθηκε στο διεθνές προσκήνιο το Μακεδονικό Ζήτημα, οι λαοί που διεκδίκησαν τη Μακεδονία, επρόβαλαν τα λεγόμενα «εθνικά» τους δίκαια στη χώρα, στηρίζοντας τη νομιμότητα αυτών των δικαίων τους σε δύο κυρίως στοιχεία: α) στα «ιστορικά δικαιώματά» τους στη χώρα και β) στην «πλειονότητα» των ομοεθνών τους σε σχέση με τις άλλες εθνότητες της χώρας. Από διαθέσιμα στοιχεία δεν προκύπτει ότι τα αμέσως ενδιαφερόμενα μέρη απασχλούσε σοβαρά το αναπόδραστο και αναπάντητο έκτοτε ερώτημα: Ποιο στοιχείο είχε μεγαλύτερη σημασία, εν σχέσει προς την προβαλλόμενη νομιμότητα των διεκδικήσεων, τα ιστορικά δικαιώματα ή η αριθμητική δύναμη της κοινότητας των ομοεθνών; Με άλλα λόγια, τι εβάρυνε περισσότερο ο τόπος και η ιστορία του ή οι κάτοικοι του τόπου; Εν τέλει, στη λύση του Μακεδονικού Ζητήματος εβάρυνε η νομιμότητα της ισχύος των όπλων.

Η διαμάχη για την κατοχή της Μακεδονίας ανέδειξε πτυχές και πλευρές του διεκδικούμενου τόπου που δεν έχουν αναδειχθεί για άλλες ιστορικές χώρες. Επί δύο σχεδόν αιώνες η ιστορία και ο πολιτισμός της Μακεδονίας, η κοινωνία και η οικονομία της, ο πολύγλωσσος και πολύδοξος κόσμος της έγιναν αντικείμενο ερευνών που κατέστησαν τη χώρα «διαφανή». Η ίδια διαμάχη δοκίμασε σκληρά και το επιστημονικό κύρος των ερευνητών που ασχολήθηκαν με τη διεκδικούμενη χώρα και το μέλλον της, εδοκίμασε σκληρά και τους λαούς που τη διεκδικούσαν και την απελευθέρωσαν με την ισχή των όπλων. Οι Βούλγαροι πολέμησαν για τη Μακεδονία κυρίως και ηττήθηκαν σε τρεις πολέμους -στους Βαλκανικούς Πολέμους (1912-1913), στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο- στους ίδιους πολέμους, στους οποίους νίκησαν οι Έλληνες, αφού πρώτα κατέβαλαν σημαντικό τίμημα. Οι Σέρβοι, χωρίς ανάλογες θυσίες για τη Μακεδονία, είδαν στο τέλος το τμήμα της χώρας που απελευθέρωσαν, να προβάλλει ιδιαίτερη εθνική ταυτότητα και να αποκτά την ανεξαρτησία του.

Η Μακεδονία δοκίμασε και το σύστημα ασφαλείας που ήλεγχαν οι Μεγάλες Δυνάμεις. Πλήθος διεθνών Συνεδρίων και πολυμερών ή διμερών συμβάσεων είχαν ως κύριο αντικείμενο τη Μακεδονία. Η Ρωσοτουρκική Συνθήκη του Αγίου Στεφάνου το 1878, το Συνέδριο του Βερολίνου και η ομώνυμη συνθήκη του ιδίου έτους, η Πρεσβευτική Διάσκεψη του Λονδίνου το 1913, η Ελληνοβουλγαρική Σύμβαση του Νεϊγύ το 1919 για την αμοιβαία και εθελούσια μετανάστευση από και προς τις δύο χώρες, το θνησιγενές Πρωτόκολλο Πολίτη-Καλφώφ το 1924 και η επίσης θνησιγενής Ελληνογιουγκοσλαβική Σύμβαση που παραχώρησε το 1926 υπό πίεση ο Θεόδωρος Πάγκαλος, αυτές και άλλες διεθνείς πράξεις της ίδιας εποχής και μεταγενεστέρων χρόνων είχαν ως κύριο ζητούμενο τη διευθέτηση διαφόρων πτυχών του Μακεδονικού Ζητήματος. Ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος δοκίμασε σκληρά τις χώρες της Νοτιοανατολικής Ευρώπης που μοίρασαν μεταξύ τους τη Μακεδονία, από δε τις ωδίνες της κατοχής της Μακεδονίας από τις δυνάμεις του Άξονος γεννήθηκε μια νέα χώρα στις παρυφές της ιστορικής Μακεδονίας.

Η ιστορική ελληνική χώρα, η οποία έλαβε την ονομασία της από τους κατοίκους της αρχαίους Μακεδόνες, η εν συνεχεία πολύφωνη και πολύδοξη χώρα που γνώρισε ισχυρούς κατακτητές και δυνάστες, μετατοπίσθηκε στο χάρτη προς νότον. Διευρύνθηκε σημαντικά και αποτέλεσε τμήμα γειτονικών διαμερισμάτων, στεγάζοντας προσωρινά ή μόνιμα διαφόρους λαούς, ώσπου εν τέλει λησμονήθηκε και επιβίωσε κυρίως στους θρύλους των λαών που συναντήθηκαν στο έδαφός της. Από τις βαρβαρικές επιδρομές του Δ΄ αιώνος και την κατάρρευση του ελληνορωμαϊκού κόσμου και για τους επόμενους αιώνες, η Μακεδονία παρέμεινε στα αζήτητα της ιστορίας ώσπου να την ανακαλύψουν οι περιηγητές, οι γεωγράφοι, οι ιστορικοί και οι εθνολόγοι, οι οποίοι, όπως προαναφέρθηκε, την διεύρυναν προς βορράν και επιδόθηκαν στην αναζήτηση των αρχαίων πολισμάτων και την ταύτισή τους με τους οικισμούς της εποχής, για να διαπιστωθεί η ζητούμενη συνέχεια. Προς τα μέσα του ΙΘ΄ αιώνος προστέθηκε η αναζήτηση και των μνημείων των μέσων χρόνων, των βυζαντινών μνημείων, τα οποία ήσαν εμφανέστερα και περισσότερα των αρχαίων, όταν υιοθετήθηκε η Ανατολική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία ως φορέας του ελληνικού έθνους στους μέσους χρόνους.

Η αναζήτηση τεκμηρίων για τη διαπίστωση της συνέχειας και τη στήριξη της νομιμότητας των ιστορικών δικαιωμάτων και των εθνικών δικαίων απαιτούσε μακρινές αφετηρίες: prior tempore, fortior iure- όσο παλαιότερα, τόσο ισχυρότερα τα δικαιώματα. Όλα τα αρχαία ελληνικά φύλα της Βορείου Ελλάδος ανακλήθηκαν από τη λήθη, όπως ανακλήθηκαν αργότερα και τα ιλλυρικά και τα θρακικά φύλα, έδωσαν δε την ονομασία τους στις αντίστοιχες περιοχές. Η αρχαία Μακεδονία αναβίωσε στα τοπωνύμια, όπως αυτά παρουσιάζονταν στους ιστορικούς χάρτες, αλλά αρκούσαν αυτές οι χαρτογραφικές ασκήσεις για να στηριχθεί η διαπίστωση της συνέχειας και η νομιμότητα των εθνικών δικαίων;

Οι Βούλγαροι, οι Σέρβοι, οι Ρουμάνοι και οι Αλβανοί -και όλοι όσοι έδειχναν να υποστηρίζουν τις απόψεις τους στο Μακεδονικό Ζήτημα- δε συμφωνούσαν με τους Έλληνες ότι η Μακεδονία ήταν η «εν λίθοις και μνημείοις φθεγγομένη» χώρα, πρόβαλλαν δε το επιχείρημα ότι οι κάτοικοι της χώρας είχαν μεγαλύτερη σημασία από την ιστορία και τα λείψανα του παρελθόντος, χωρίς ωστόσο να παραιτούνται από την αναζήτηση αρχαίων προγόνων και αυτοί.

Ποιοι ήσαν, λοιπόν, οι κάτοικοι της Μακεδονίας; Αιώνες ξένης κυριαρχίας, βαρβαρικών επιδρομών, βίαιων μετακινήσεων, μεταναστεύσεων και εγκαταστάσεων είχαν διαμορφώσει ένα γλωσσικό και θρησκευτικό μωσαϊκό στη χώρα, στην οποία, σύμφωνα με τον ξένο επισκέπτη και καλό παρατηρητή του Κ΄ αιώνος H.N. Brailsford, οι αιώνες δε διαδέχονταν ο ένας τον άλλο, αλλά «συμβίωναν».1 Έλληνες, Σλάβοι, Βούλγαροι, Τούρκοι, Εβραίοι, Βλάχοι και Αλβανοί αλλά και διάφορες παραλλαγές τους, όπως ελληνόφωνοι Μουσουλμάνοι, βλαχόφωνοι Μουσουλμάνοι, αλβανόφωνοι Έλληνες κ.ά., συνιστούσαν το πολύχρωμο μωσαϊκό της Μακεδονίας. Οι εφήμερες πολιτικές ορθότητες ενός και πλέον αιώνος πρόσθεσαν νεολογισμούς και λεκτικές ακροβασίες όπως «Ελληνίζοντες», «Βουλγαρίζοντες», «Ρουμανίζοντες», «Βλαχόφωνοι», «Σλαβόφωνοι» και «Βουλγαρόφωνοι», για να καλύψουν με επιστημονικό φύλλο συκής την εθνική αμηχανία των Ελλήνων.

Στην παρούσα μελέτη θα αποφευχθούν τα επιστημονικά παιχνίδια με τις υποθέσεις που στηρίζονται σε λογικά άλματα σχετικά με την καταγωγή των διαφόρων ανθρωπίνων κοινοτήτων της Μακεδονίας. Με αφετηρία και βάση την ευρέως αποδεκτή σήμερα θέση ότι οι εθνικές κοινότητες σχηματίζονται με την υιοθεσία στοιχείων όπως η γλώσσα, το θρήσκευμα και επιλεγμένα ιστορικά στοιχεία, τα οποία υφίστανται με το πέρασμα του χρόνου διάφορες αλλαγές, η μελέτη θα παρακάμψει την άγονη πλέον αναζήτηση και διαπίστωση της καταγωγής, η οποία φαίνεται πως ακόμη θέλγει επιστήμονες που ερωτοτροπούν με τις επιβιώσεις του φυλετισμού. 

Εξάλλου και να διαπιστωθεί, διά των γονιδίων ίσως, η καταγωγή των σημερινών εθνοτήτων και αυτών παλαιοτέρων εποχών, δεν θα τεθεί μάλλον εν αμφιβόλω ο καθοριστικός ρόλος του πολιτισμού στη διαμόρφωση διακριτών ανθρωπίνων κοινοτήτων. Η διαπίστωση της εξ αίματος καταγωγής, ως στοιχείου καθοριστικού στη διαμόρφωση των εθνικών κοινοτήτων, θα ήταν αποδεκτή ως υπόθεση και επιστημονική άσκηση, αλλά θα προξενούσε ανυπολόγιστα δεινά εάν γινόταν αποδεκτή ως βάση για τη διαμόρφωση νέων εθνικών κοινοτήτων, όπως επιχειρήθηκε από επιστήμονες του γερμανικού Εθνικοσοσιαλισμού κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Οι Έλληνες, οι Σλάβοι, οι Βούλγαροι, οι Εβραίοι, οι Τούρκοι, οι Βλάχοι και οι Αλβανοί καθώς και οι παραλλαγές τους, διαμόρφωσαν τη Μακεδονία των νεωτέρων χρόνων αλλά και διαμορφώθηκαν από αυτήν, από την ιστορία και το περιβάλλον της, από τις παραδόσεις και τους μύθους της που επέζησαν. Οι μαρτυρίες στη διάθεση των ερευνητών είναι περιορισμένες, προέρχονται δε από εκείνους κυρίως που ήσαν σε θέση να αφήσουν μαρτυρίες. Τα τεκμήρια που άφησαν οι «σιωπηρές» μάζες δεν αρκούν για να στοιχειοθετήσουν πολιτιστικές ταυτότητες άλλες από αυτές που άφησαν οι λάλοι μάρτυρες. 

Στις υπάρχουσες και διαθέσιμες μαρτυρίες θα στηριχθεί και η παρούσα ιστορία της Μακεδονίας, με την πεποίθηση των συντελεστών ότι αποτελεί καρπό πολυετών ερευνών πολλών επιστημόνων, στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, που θα συμβάλει στην αρτιότερη γνώση του ιστορικού παρελθόντος μιας από τις πιο ενδιαφέρουσες, πολιτιστικά, περιοχές της Ευρώπης. Οι τυχόν ελλείψεις και αδυναμίες της μελέτης - όπως και οι αρετές της - δείχνουν τα όρια των δυνατοτήτων των συντελεστών της.

_____________________

Αύριο η συνέχεια