ΑΝΑΛΥΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ ΛΙΘΟΥ ΕΩΣ ΚΑΙ ΣΗΜΕΡΑ.

 

Η ΕΛΛΑΔΑ  1990 – 2000

Η εκλογική νίκη της Ν.Δ. το 1990 πραγματοποιήθηκε σε μια περίοδο κρίσης για τα οικονομικά δεδομένα της χώρας και κατακλυσμικών μεταβολών και ανακατατάξεων στο διεθνές τοπίο, που συνδέονταν με την πτώση των κομμουνιστικών καθεστώτων της ανατολικής Ευρώπης. Το πολιτικοϊδεολογικό κλίμα που επικράτησε στην περίοδο αυτή σηματοδοτείται από την κυριαρχία φιλελεύθερων ιδεών και προσεγγίσεων. Σ' αυτές βασίστηκε το κυβερνών κόμμα προκειμένου να διαχειριστεί την οικονομία με τολμηρές προτάσεις (έμφαση στις αποκρατικοποιήσεις, μείωση του κράτους και των δαπανών του, απελευθέρωση της αγοράς εργασίας κ.ά.), που συναντούσαν ωστόσο έντονους κοινωνικούς κραδασμούς. 

Το τεράστιο πολιτικό κόστος και οι -συχνά οργανωμένες- αντιδράσεις (πελατειακά συμφέροντα, αντιπολιτευτική στήριξη κτλ.), που αναφάνηκαν στην πορεία λήψης δραστικών μέτρων, υπονόμευσαν ή και ανέκοψαν το σχεδιαζόμενο εγχείρημα. Η αυστηρή πολιτική οικονομικής λιτότητας, που άσκησε η Ν.Δ., αύξησε τη δυσαρέσκεια μεσαίων και κατώτερων στρωμάτων προς την κυβέρνηση, η οποία κατακρίθηκε για "κοινωνική αναλγησία". Η αντιδικία στο πολιτικό πεδίο, παρέμεινε έντονη και συνοδεύτηκε από κατηγορίες για σκάνδαλα και λανθασμένους χειρισμούς σε επιμέρους τομείς (παιδεία, Μακεδονικό κ.ά.). 

Η αγεφύρωτη διαφωνία μεταξύ του πρωθυπουργού και του υπουργού εξωτερικών Αντώνη Σαμαρά ως προς το ζήτημα της ονομασίας της Π.Γ.Δ.Μ., στάθηκε αφορμή για να χαρίσει στην πολιτική σκηνή ένα νέο κόμμα, την Πολιτική Άνοιξη (ΠΟΛ.ΑΝ.), που έθεσε ως στόχο την "υπέρβαση" του κατεστημένου. Οι πολυάριθμες συγκρούσεις με "διαπλεκόμενα" συμφέροντα (οργανωμένα εκδοτικά συγκροτήματα και επιχειρηματικοί κύκλοι), σε κομβικά ζητήματα πολιτικής στρατηγικής, της κυβέρνησης Μητσοτάκη (ιδιωτικοποίηση Ο.Τ.Ε. κ.ά.) κλόνισαν την ευάλωτη κοινοβουλευτική πλειοψηφία που διέθετε (151 βουλευτές) και, σε συνδυασμό με την όξυνση του "Μακεδονικού", οδήγησαν στην πτώση της.

ΠΑΣΟΚ 1994 – 2000

Στις εκλογές του Οκτωβρίου του 1993 το ΠΑ.ΣΟ.Κ. επανήλθε στην εξουσία με 47%, αποκαθιστώντας έτσι την τραυματισμένη εικόνα και αξιοπιστία του κόμματος αλλά και του αρχηγού του. Η νέα κυβέρνηση έδωσε εξαρχής ιδιαίτερο βάρος στην αντιμετώπιση του δημοσιονομικού προβλήματος. Εγκαταλείποντας τις προεκλογικές υποσχέσεις της, η κυβέρνηση συνέχισε την πολιτική λιτότητας των προκατόχων της και προσανατολίστηκε οικονομικά προς το όραμα της ευρωπαϊκής ενοποίησης, όπως αυτό είχε διαμορφωθεί από τη συνθήκη του Μάαστριχτ (1992). Η κλονισμένη υγεία του Α. Παπανδρέου τον ανάγκασε να αποσυρθεί από την πολιτική, καθώς αδυνατούσε να ασκήσει τα καθήκοντα του. Ο Κωνσταντίνος Σημίτης που τον διαδέχτηκε στην αρχηγία του ΠΑ.ΣΟ.Κ., μετά από εσωκομματικές αντιπαραθέσεις, ηγήθηκε του κόμματος στις εθνικές εκλογές του Σεπτεμβρίου του 1996.

Η εκλογή του σηματοδοτεί δυναμικές αλλαγών και αναδιαρθρώσεων τόσο στην κυβερνητική πολιτική όσο και στη στελέχωση του διοικητικού μηχανισμού από νέα πρόσωπα. Η επικράτηση της "εκσυγχρονιστικής" πτέρυγας στην κυβέρνηση του ΠΑ.ΣΟ.Κ. συνδέθηκε με ένα νέο πρόγραμμα που έθετε εμφατικά το αίτημα της ανανέωσης και του εξορθολογισμού της ελληνικής κοινωνίας. Οι στρατηγικές επιλογές που προωθήθηκαν έρχονταν σε αντίθεση με παγιωμένα πελατειακά δίκτυα αλλά και "λαϊκιστικές" πρακτικές του παρελθόντος. Από τα μέσα της δεκαετίας η -έστω και πλασματική- συναίνεση των δύο μεγαλύτερων παρατάξεων, σχετικά με το μοντέλο ανάπτυξης της χώρας και της ενσωμάτωσής της στο παγκοσμιοποιημένο οικονομικό σύστημα, οδήγησε σε διαφωνίες κυρίως για τη μορφή και τους όρους της διαχείρισης χωρίς να αμφισβητούνται οι θεμελιακές επιλογές (ιδιωτικοποιήσεις, οικονομία αγοράς κ.ά.).

Είναι χαρακτηριστικό ότι το ΠΑ.ΣΟ.Κ. φαίνεται να διεμβόλισε την κοινωνική βάση της συντηρητικής παράταξης κερδίζοντας μεγάλο μέρος των ανερχόμενων μεσοστρωμάτων, ενώ η Ν.Δ. απόκτησε πρόσβαση σε τμήματα της μισθωτής εργασίας και των αγροτών. Η τάση αυτή επιβεβαιώθηκε και στην εκλογική διαδικασία του Απριλίου του 2000, όπου το ΠΑ.ΣΟ.Κ. αναδείχτηκε με οριακή διαφορά κυβέρνηση, με 43,8% έναντι 42,8% της Ν.Δ.

ΕΚΣΥΓΧΡΟΝΙΣΜΟΣ

H δεκαετία του 1990 χαρακτηρίζεται ως μία περίοδος σημαντικών και ραγδαίων αλλαγών σε παγκόσμια κλίμακα. H πτώση των καθεστώτων του "υπαρκτού σοσιαλισμού", η κατάρρευση του διαμορφωμένου στη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου διπολικού συστήματος διεθνών σχέσεων, η κατίσχυση των Hνωμένων Πολιτειών ως μοναδικής υπερδύναμης και η αύξηση της σημασίας περιφερειακών συγκρούσεων και δυνάμεων είναι εξελίξεις που έχουν επιπτώσεις στην Eλλάδα, τόσο στην εσωτερική πολιτική και κοινωνική ζωή όσο και στα ευρύτερα περιβάλλοντα στα οποία βρίσκεται (Eυρωπαϊκή Ένωση, Bαλκάνια, ανατολική Mεσόγειος).

Aπό τις απαρχές και σε όλη τη διάρκεια της δεκαετίας τίθεται σε νέα βάση και εντατικοποιείται η πορεία ολοκλήρωσης της Eυρωπαϊκής Ένωσης. H συνθήκη του Mάαστριχτ (1992), η σταδιακή ένταξη των κρατών-μελών στη ζώνη του κοινού ευρωπαϊκού νομίσματος (Eυρώ) και οι διαδικασίες πολιτικής σύγκλισης, που φαίνεται να ακολουθούν την οικονομική ενοποίηση, συνιστούν τα γεγονότα-σταθμούς που διαμορφώνουν και καθορίζουν την οικονομική, πολιτική και κοινωνική πορεία της χώρας. Διαφορετικά από ό,τι συνέβη στα περισσότερα από τα άλλα κράτη-μέλη, η πορεία αυτή δεν τέθηκε ποτέ σε συζήτηση στην Eλλάδα.

Ωστόσο ζητήματα όπως το "Mακεδονικό", η διάλυση της Γιουγκοσλαβίας, οι κρίσεις στις ελληνοτουρκικές σχέσεις (εξοπλισμός Kύπρου, Ίμια, υπόθεση Oτσαλάν) αλλά και θέματα εκσυγχρονισμού και εκκοσμίκευσης των λειτουργιών του κράτους, αποτέλεσαν πεδία διαλόγου και αντιπαράθεσης, που σε τελική ανάλυση αφορούσαν τη θέση της χώρας στο υπό διαμόρφωση νέο σύστημα διεθνών σχέσεων. Έτσι, έστω και με αυτόν τον τρόπο, ο ευρωπαϊκός προσανατολισμός του κράτους και ο συνακόλουθος εκσυγχρονισμός της κοινωνίας, αποτέλεσαν το κατεξοχήν πλαίσιο των πολιτικών και κοινωνικών αντιπαραθέσεων που χαρακτήρισαν την ελληνική κοινωνία στη διάρκεια της δεκαετίας.

ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

Ο πληθωρισμός, η πολυδιάσπαση και ο μετασχηματισμός είναι τα στοιχεία που χαρακτηρίζουν αυτή την τελευταία δεκαετία του 20ού αιώνα, στο σύνολο σχεδόν των δραστηριοτήτων που συνθέτουν το πεδίο του πολιτισμού. Σημειώνεται μια έντονη αύξηση των ποσοτικών μεγεθών στο χώρο των εκδόσεων, στο εύρος των εικαστικών τεχνών, στον αριθμό των θεατρικών και των μουσικών παραγωγών. Η κατάρρευση των μεταπολεμικών δεδομένων (Ψυχρός Πόλεμος) μειώνει το ενδιαφέρον για την πολιτική και την κοινωνία, μεταβάλλοντας έτσι και τα ερεθίσματα της πολιτιστικής δημιουργίας. Ως άμεσο επακόλουθο, ο πολιτισμός στην "εποχή της παγκοσμιοποίησης" χάνει τα σημεία αναφοράς, στη βάση των οποίων προσανατολιζόταν στο παρελθόν. Ο εκφραστικός πλουραλισμός που αφορά τις τέχνες και τα γράμματα είναι ωστόσο άνισος ως προς την αξία των τελικών προϊόντων.

Στο χώρο της λογοτεχνίας, η πεζογραφία ενισχύθηκε ποσοτικά έναντι της ποίησης, κυρίως με το μυθιστόρημα. Η Ιστορία αποτελεί βασικό πυρήνα έμπνευσης του τελευταίου, γεγονός ενδεικτικό των στοχασμών αυτή την περίοδο αναζητήσεων και επαναπροσδιορισμού. Ανάμεσα στις μουσικές τάσεις που αναπτύχθηκαν ή μετεξελίχθηκαν (έντεχνο, "έθνικ", εμπορικό-λαϊκότροπο κ.ά.) επικρατούν αυτές που τα κυρίαρχα, τη συγκεκριμένη εποχή, μέσα ενημέρωσης προώθησαν εμπορικά. Η ίδρυση του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών (1991), που λειτουργεί υποκαθιστώντας ουσιαστικά την κρατική πολιτική, επέτρεψε την ανάπτυξη ειδών σχετικά παραμελημένων (όπερα, χορόδραμα κ.ά.).

Στο θέατρο διαμορφώθηκαν νέα σχήματα και δίπλα στις κλασικές παραστάσεις έγιναν νέες απόπειρες και σύγχρονες προσεγγίσεις αναπαράστασης, που συνδυάζουν καινοτομικά το χορό, τη μουσική κτλ. Ο ελληνικός κινηματογράφος αναβαθμίστηκε την περίοδο αυτή, τόσο μέσα από βραβεύσεις (Θ. Αγγελόπουλος-Χρυσός Φοίνικας Φεστιβάλ Κανών) όσο και με την επιστροφή των θεατών στις αίθουσες, ως αποτέλεσμα μιας πιο προσιτής στο ευρύ κοινό θεματικής και αφηγηματικής προσέγγισης.

Επίσης, πλούσια μπορεί να χαρακτηριστεί η δραστηριότητα στο χώρο των εικαστικών τεχνών, ενώ πρέπει να επισημανθεί και η διοργάνωση σημαντικών εκθέσεων από διάφορους φορείς (Πινακοθήκη κ.ά.) με μεγάλη απήχηση στο κοινό. Στο πλαίσιο της δραστηριότητας των μουσείων και των πολιτιστικών οργανισμών εντάσσεται και η ίδρυση σημαντικών φορέων που καλύπτουν ευρύ θεματικό φάσμα: 

το Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού (1993) καλλιεργεί τη σύζευξη της ιστορίας και του πολιτισμού με τις νέες τεχνολογίες μέσω διαδικτυακών παραγωγών, προβολών Εικονικής Πραγματικότητας και διαδραστικών εκθέσεων στο Πολιτιστικό του Κέντρο «Ελληνικός Κόσμος» που δημιουργήθηκε το 1998, το Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού στη Θεσσαλονίκη (1994) αναδεικνύεται σε πόλο έρευνας και προβολής του Βυζαντίου, ενώ το Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης (1997) παρουσιάζει τις σύγχρονες καλλιτεχνικές τάσεις στην Ελλάδα και το διεθνή χώρο.

__________________________________

ΤΕΛΟΣ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗΣ