ΑΝΑΛΥΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ ΛΙΘΟΥ ΕΩΣ ΚΑΙ ΣΗΜΕΡΑ.

 

ΙΩΑΝΝΗΣ Η΄ ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΣ (1425 – 1448)

Εσωτερική κατάσταση

Tο κράτος που κλήθηκε να κυβερνήσει ο Ιωάννης Η' βρισκόταν στο τελευταίο στάδιο πριν από την πτώση. Εδαφικά περιλάμβανε μόνο την Κωνσταντινούπολη και τα περίχωρά της, ενώ στο εσωτερικό του ήταν επίσης αισθητή η παρακμή. Η οικονομική εξασθένιση μάλιστα ήταν τέτοια που δεν επέτρεψε στον αυτοκράτορα να κόψει χρυσό νόμισμα. Η κοπή χρυσού νομίσματος ήταν σπάνια ήδη από τα χρόνια του Μανουήλ Β', ενώ επί Ιωάννη Η' επικράτησε το αργυρό νόμισμα.

Μόνο στο δεσποτάτο του Μοριά οι Βυζαντινοί συνέχισαν να έχουν επιτυχίες εναντίον των λατίνων γειτόνων τους. Το 1427, ο κόμης της Κεφαλληνίας και Ηπείρου Carlo Tocco ηττήθηκε σε ναυμαχία από τους Βυζαντινούς και προτίμησε να έρθει σε συνεννόηση με τους τελευταίους. Πάντρεψε το 1428 την ανηψιά του με τον έναν από τους δεσπότες του Μοριά, τον Κωνσταντίνο, δίνοντάς της ως προίκα τις υπόλοιπες κτήσεις του στην Πελοπόννησο. Το 1430 ο Κωνσταντίνος κατέλαβε την Πάτρα, ενώ ο αδελφός του Θωμάς νίκησε τον πρίγκηπα Centurione II Zaccaria της Αχαΐας, ο οποίος του έδωσε ως σύζυγο την κόρη του μαζί με τις περισσότερες κτήσεις του στο Μοριά. 

Έτσι, το 1430 όλη η Πελοπόννησος εκτός από τις βενετικές κτήσεις Μεθώνη, Κορώνη, Ναύπλιο και ’ργος ανήκε στους Βυζαντινούς. Όταν ύστερα από δύο χρόνια (1432) ο Κωνσταντίνος κατέλυσε τελείως το πριγκηπάτο της Αχαΐας μπορούσε να ελπίζει στη δημιουργία ενός βυζαντινού κράτους στον ελλαδικό χώρο. Τα γεγονότα όμως εξελίχθηκαν διαφορετικά.

 Βαλκάνια. Ένωση Φερράρας-Φλωρεντίας

νώ οι Βυζαντινοί επεκτείνονταν στην Πελοπόννησο, λίγο πιο βόρεια η Θεσσαλονίκη έδινε την τελευταία μάχη της με τους Τούρκους. Οι τελευταίοι έπειτα από σύντομη αλλά σκληρή πολιορκία κατέλαβαν την πόλη στις 29 Μαρτίου 1430 και αιχμαλώτισαν όσους κατοίκους της διέφυγαν τη σφαγή. Μετά τη Θεσσαλονίκη οι Τούρκοι πολιόρκησαν τα Ιωάννινα. Οι κάτοικοι των Ιωαννίνων ωστόσο συγκλονισμένοι από την καταστροφή της Θεσσαλονίκης προτίμησαν να δεχθούν τα προνόμια που τους υποσχέθηκαν οι Τούρκοι σε περίπτωση που δεν πρόβαλαν αντίσταση και παρέδωσαν την πόλη σε αυτούς τον Οκτώβριο του 1430.

Οι νέες απώλειες ανάγκασαν τον αυτοκράτορα να στραφεί πάλι για βοήθεια στη Δύση και τον πάπα. Ξεκίνησε έτσι από το 1431 επαφές με τον πάπα και τους κύκλους της Βασιλείας, που σε σύνοδο την ίδια χρονιά είχαν θέσει το ζήτημα της λήψης σημαντικών αποφάσεων από σύνοδο και όχι από τον πάπα. Η έριδα του πάπα Ευγενίου Δ' με τους κύκλους της Βασιλείας καθυστέρησε τις διαπραγματεύσεις, αποφασίστηκε όμως τελικά να συγκληθεί σύνοδος στη Φερράρα που μεταξύ άλλων θα έλυνε και το ζήτημα της Ένωσης των Εκκλησιών. Τη σύνοδο θα παρακολουθούσε και ο ίδιος ο Ιωάννης Η' που πήγαινε στη Δύση όχι μόνο για να ζητήσει βοήθεια, αλλά και για να πραγματοποιήσει την Ένωση με τη Ρώμη. Πριν φύγει το Νοέμβριο του 1437 άφησε αντικαταστάτη στο θρόνο τον αδελφό του Κωνσταντίνο.

Η βυζαντινή αποστολή που αποτελούνταν από 30 επισκόπους και κάποιους λαϊκούς έφτασε στις αρχές Μαρτίου στη Φερράρα και στις 9 Απριλίου η σύνοδος άρχισε τις εργασίες της που κράτησαν όλο το 1438. Το 1439 η σύνοδος λόγω οικονομικών δυσχερειών και μιας επιδημίας που ξέσπασε στη Φερράρα μεταφέρθηκε στη Φλωρεντία. Εκεί υπογράφτηκε τελικά η Ένωση των Εκκλησιών και τα σχετικά κείμενα διαβάστηκαν στον καθεδρικό της πόλης στα λατινικά από τον καρδινάλιο Cesarini και στα ελληνικά από τον αρχιεπίσκοπο Νικαίας Βησσαρίωνα.

Αποτελέσματα Ένωσης. Μάχη Βάρνας

H Ένωση της Ανατολικής με τη Δυτική Εκκλησία, που υπογράφτηκε στη σύνοδο Φερράρας-Φλωρεντίας το 1439 στα πλαίσια της έκκλησης των Βυζαντινών στις δυτικές δυνάμεις και τον πάπα για βοήθεια, δεν έγινε δεκτή από το μεγαλύτερο μέρος του βυζαντινού λαού και προκάλεσε εσωτερικές έριδες στο κράτος. Επιπλέον, δεν προσπόρισε άμεσα πολιτικά οφέλη στους Βυζαντινούς, καθώς δε στάλθηκε σε αυτούς στρατιωτική βοήθεια. Το μόνο που έκανε ο πάπας ήταν να καλέσει τη χριστιανική Δύση, κυρίως μετά τις νίκες του βοϊβόδα της Τρανσυλβανίας Ιωάννη Ουνιάδη εναντίον των Τούρκων στη Σερβία και τη Βλαχία, σε σταυροφορία εναντίον του Ισλάμ.

Οι χριστιανοί ηγεμόνες ανταποκρίθηκαν. Τη σταυροφορία ευνοούσε επιπλέον η νικηφόρα προέλαση του Κωνσταντίνου, που, αφού κατέστησε το δούκα των Αθηνών Νέριο Β' φόρου υποτελή του, υπέταξε τη Φωκίδα και επέκτεινε την κυριαρχία του μέχρι την Πίνδο (1440). Ταυτόχρονα, ο Γεώργιος Καστριώτης Σκεντέρμπεης είχε ξεσηκώσει στην Αλβανία επανάσταση εναντίον των Τούρκων. Οι συνθήκες ήταν κατάλληλες και έτσι η σταυροφορία ξεκίνησε τον Ιούλιο του 1443. Σε αυτήν πήραν μέρος περίπου 25.000 σταυροφόροι με επικεφαλής το βασιλιά της Ουγγαρίας Βλαδισλάβο Γ', το Σέρβο Γεώργιο Μπράνκοβιτς και τον ούγγρο άρχοντα Ουνιάδη. 

Τα πράγματα πήγαιναν καλά για τους σταυροφόρους, οι οποίοι μέχρι το Νοέμβριο του 1443 είχαν καταλάβει τη Ναϊσσό και τη Σόφια, όταν τον Ιούνιο του 1444 αντιπρόσωποί τους ήρθαν σε συνεννόηση με το Μουράτ Β' και υπέγραψαν δεκαετή ανακωχή μαζί του. Τη σταυροφορία συνέχισε ο Βλαδισλάβος επηρεασμένος από τον καρδινάλιο Ιουλιανό Cesarini. Στη μάχη όμως που έγινε το Νοέμβριο του 1444 στη Βάρνα οι σταυροφόροι ηττήθηκαν κατά κράτος, ενώ στη μάχη έπεσαν τόσο ο Βλαδισλάβος όσο και ο καρδινάλιος Cesarini. Η ήττα αυτή σήμαινε την οριστική επικράτηση των Τούρκων στη ΝΑ Ευρώπη.

Μοριάς. Μάχη Κοσσυφοπεδίου

Mετά τη νίκη τους στη Βάρνα (1444) οι Οθωμανοί στράφηκαν εναντίον του δεσπότη Κωνσταντίνου στην Πελοπόννησο. Ο τελευταίος υποχώρησε μπροστά στις ισχυρές δυνάμεις του Μουράτ Β' και αποφάσισε να δώσει στο τείχος του Εξαμιλίου στον Ισθμό της Κορίνθου την τελική μάχη. Ο τούρκος σουλτάνος όμως κατάφερε στη σύγκρουση που ακολούθησε να καταστρέψει τα τείχη και να εξουδετερώσει τις βυζαντινές δυνάμεις (Δεκέμβριος 1446). 

Οι Τούρκοι εισέβαλαν στο Μοριά, λεηλάτησαν τις βυζαντινές πόλεις και τα χωριά και έφυγαν με 60.000 αιχμαλώτους. Ο σουλτάνος παραχώρησε ωστόσο ειρήνη στο βυζαντινό δεσπότη με αντάλλαγμα να αναγνωρίσει ο τελευταίος την επικυριαρχία του και να γίνει φόρου υποτελής, καθώς είχε να αντιμετωπίσει ακόμη το Σκεντέρμπεη και τον Ουνιάδη. Δε στράφηκε εναντίον του Σκεντέρμπεη που συνέχισε τον κλεφτοπόλεμο στα αλβανικά βουνά ανίκητος για πολλά χρόνια ακόμη, αλλά κατά του Ούγγρου Ιωάννη Ουνιάδη που τον απειλούσε πιο άμεσα.

Ο Ουνιάδης, αφού έγινε ηγεμόνας της Ουγγαρίας μετά το θάνατο του Βλαδισλάβου Γ', ανέλαβε εκστρατεία εναντίον του Μουράτ Β'. Στη μάχη που έγινε όμως στο Κοσσυφοπέδιο τον Οκτώβριο του 1448 υπέκυψε, ύστερα από σφοδρή σύγκρουση, στη δύναμη των Οθωμανών. Ήταν η τελευταία απόπειρα αντίδρασης στην τουρκική κυριαρχία. Στις 31 του ίδιου μήνα πέθανε ο βυζαντινός αυτοκράτορας Ιωάννης Η'. Καθώς ήταν άτεκνος, στο θρόνο κλήθηκε να τον διαδεχτεί ο δεσπότης του Μοριά Κωνσταντίνος Δράγασης. Στις 6 Ιανουαρίου 1449 στέφθηκε αυτοκράτορας στο Μοριά και δύο μήνες αργότερα μπήκε στην πρωτεύουσα, ενώ την εξουσία στο Μοριά μοιράστηκαν οι δύο αδελφοί του, Θωμάς και Δημήτριος.

_____________________________

Αύριο η συνέχεια.