ΜΕΡΟΣ ΣΤ’
ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ
ΔΗΜΟΓΡΑΦΙΑ
Οι αρχαίοι συγγραφείς, όπως ο Πολύβιος (36.17.5), αναφέρονται σε μια προοδευτική μείωση του πληθυσμού στην ηπειρωτική Ελλάδα, η οποία πήρε μεγαλύτερες διαστάσεις το 2ο αιώνα π.Χ., φαινόμενο που επιβεβαιώνεται συχνά και από τα αρχαιολογικά δεδομένα. Τα αίτια της ολιγανθρωπίας θα πρέπει να αναζητηθούν στην ελάττωση των ετήσιων γεννήσεων, κυρίως στα χαμηλότερα κοινωνικά στρώματα του πληθυσμού, και στους συνεχείς πολέμους που μάστιζαν τον ελληνιστικό κόσμο και ενισχύθηκαν με την εμφάνιση των Ρωμαίων και την προσπάθειά τους να επεκταθούν ανατολικά.
Οι πόλεις που υπέφεραν από τη μείωση του αριθμού των πολιτών τους προσπαθούσαν να συμπληρώσουν το κενό με εγγραφές νέων πολιτών, όπως συνέβη στη Δύμη της Ήλιδας κατά τη διάρκεια των πολεμικών συγκρούσεων με την Αιτωλία (220-219 π.Χ.). Επίσης, παραχωρούσαν πολιτικά δικαιώματα στους εποίκους - όπως η Μίλητος - ή, σπανιότερα, δικαιώματα επιγαμίας. Άλλες πόλεις πάλι αντιμετώπισαν το συγκεκριμένο πρόβλημα με την παροχή ισοπολιτείας, δηλαδή με τη χορήγηση της δυνατότητας απόκτησης πολιτικών δικαιωμάτων σε ανθρώπους άλλων πόλεων, με τον περιορισμό όμως της εγκατάστασής τους στην πόλη που τα χορηγούσε. Ενδεικτικά αναφέρεται ως παράδειγμα το κοινό ψήφισμα του 3ου αιώνα π.Χ. από την Τήμνο και την Πέργαμο.
ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ
Τα δημογραφικά στοιχεία που είναι γνωστά για τον ελληνιστικό κόσμο είναι ελάχιστα, με αποτέλεσμα να μην υπάρχει συνήθως η δυνατότητα υπολογισμού του πληθυσμού των επιμέρους βασιλείων. Οι μαρτυρίες των αρχαίων συγγραφέων αποτελούν συχνά τη βασική πηγή τέτοιων πληροφοριών. Έτσι, ο Διόδωρος ο Σικελιώτης αναφερόμενος στον πληθυσμό της Αιγύπτου τον υπολόγισε σε 7.000.000 κατοίκους.
Περισσότερες πληροφορίες υπάρχουν σχετικά με τη σύνθεση του πληθυσμού των βασιλείων, των πόλεων και των Συμπολιτειών, η οποία χαρακτηριζόταν από ανομοιογένεια, γεγονός που συνετέλεσε στην πολυμορφία του ελληνιστικού πολιτισμού. Χαρακτηριστικό στοιχείο της περιόδου αποτελούν οι εκτεταμένες μετοικεσίες Mακεδόνων και Ελλήνων από τη νότια Ελλάδα προς την Αίγυπτο και την Ανατολή. Οι άνθρωποι αυτοί προσελκύονταν από την προοπτική σταδιοδρομίας στη διοίκηση ή στο στρατό, επαγγελματικής αποκατάστασης ή από τις δυνατότητες κερδοσκοπίας στα νέα εδάφη.
Συγχρόνως αποτέλεσαν ισχυρό πολιτιστικό παράγοντα στις περιοχές που εγκαταστάθηκαν, συμβάλλοντας καθοριστικά στη διείσδυση του ελληνικού πολιτισμού. Έτσι στα ελληνιστικά βασίλεια ελληνική καταγωγή είχαν πολλοί μάχιμοι, μισθοφόροι και απόμαχοι του στρατού, όσοι ανήκαν στους ανώτερους πνευματικούς κύκλους ή στελέχωναν τη διοίκηση καθώς και έμποροι. Εκτός από τους Έλληνες ένας άλλος σημαντικός δημογραφικός παράγοντας στον ελληνιστικό κόσμο ήταν οι Εβραίοι, εγκατεστημένοι στη Μικρά Ασία, την Ελλάδα, την Αίγυπτο και την Κυρηναϊκή.
Στην ηπειρωτική Ελλάδα και στα νησιά υπήρχαν επίσης εγκατεστημένοι άνθρωποι διάφορων εθνοτήτων, όπως αναφέρουν οι αρχαίοι συγγραφείς και υποδηλώνουν οι επιγραφικές μαρτυρίες.
Ενδεικτικό παράδειγμα αποτελούν οι Σύριοι που είχαν μετοικήσει στην Κόρινθο (Πλούταρχος, ’ρατος, 18.3), στη Θεσσαλία και στη Δήλο, ενώ στη Ρόδο μαρτυρείται η παρουσία Αλεξανδρινών, Αντιοχέων και Λαοδικείων. Οι μετοικεσίες διάφορων εθνοτήτων στις πόλεις επέφεραν τη συγκέντρωση ενός αυξανόμενου αριθμού κατοίκων που δεν είχαν πολιτικά δικαιώματα. Έτσι, για να επιλύσουν το πρόβλημα της ενσωμάτωσής τους στο σύνολο των πολιτών, ορισμένες πόλεις - όπως η Μίλητος - προέβησαν στην παραχώρηση πολιτικών δικαιωμάτων στους εποίκους.
Στο βασίλειο της Αιγύπτου σημειώθηκε κατά τα ελληνιστικά χρόνια εισροή πληθυσμού διάφορων εθνοτήτων. Ενδεικτικά αναφέρονται Έλληνες, Εβραίοι, Ιλλυριοί, Αγριάνες, Παίονες και Θράκες, Βιθυνοί, Μυσοί, Κάρες, Καππαδόκες, Παφλαγόνες, Αρμένιοι από τη Μικρά Ασία, Σύριοι, Φοίνικες, ’ραβες, Πέρσες, Λίβυοι και Αιθίοπες από την Αφρική. Μάλιστα, οι πολυπληθέστερες εθνικές κοινότητες - όπως οι Αιγύπτιοι, οι Έλληνες και οι Εβραίοι - οργανώθηκαν ξεχωριστά και προσπάθησαν να διατηρήσουν αναλλοίωτο τον πολιτισμό τους.
ΜΕΤΑΚΙΝΗΣΕΙΣ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ
Στον ελληνιστικό κόσμο υπήρχε μεγάλη κινητικότητα ομάδων και ατόμων, η οποία ενισχυόταν από τον "κοσμοπολίτικο" χαρακτήρα της εποχής, από τις νέες συνθήκες και από το γεγονός ότι οι μετακινήσεις και τα ταξίδια πραγματοποιούνταν πιο εύκολα συγκρητικά με παλαιότερες περιόδους. Σε αυτό συνέβαλε η ανάπτυξη των οδικών δικτύων και η ενίσχυση των μέτρων προστασίας τους, η εξέλιξη της ναυπηγικής καθώς και η κατασκευή νέων ποτάμιων και θαλάσσιων λιμανιών.
Οι μισθοφόροι -κάθε ελληνιστικό βασίλειο είχε το δικό του μισθοφορικό στράτευμα- αποτελούσαν μία από τις συχνότερα μετακινούμενες ομάδες. Προέρχονταν από πολλές περιοχές του ελληνιστικού κόσμου, όπως από τη Μακεδονία και τη νότια Ελλάδα, τη Mικρά Aσία, τη Συρία, την Παλαιστίνη, την Ινδία, τη βόρεια Αφρική, καθώς και από την Iταλία. Ο μισθοφορικός στρατός των βασιλείων συμμετείχε σε πολέμους που γίνονταν σε διάφορες περιοχές του ελληνιστικού κόσμου -και όχι μόνο στις συρράξεις του βασιλείου που ανήκε- ανάλογα με τις ανάγκες για υποστήριξη που παρουσιάζονταν. Συχνό επίσης ήταν το φαινόμενο της εγκατάστασής του σε ορισμένες πόλεις των βασιλείων για την ενίσχυση του φθίνοντος πληθυσμού τους.
Εκτενή όμως μετακίνηση απαιτούσαν και οι δραστηριότητες άλλων ομάδων του πληθυσμού, όπως των πρέσβεων -που αναλάμβαναν τις διπλωματικές αποστολές μεταξύ των ελληνιστικών βασιλείων, πόλεων και Συμπολιτειών-, των εμπόρων και των γιατρών. Οι τελευταίοι μπορούσαν να προσκληθούν από την Εκκλησία του δήμου της πόλης που ανήκαν αλλά και άλλων πόλεων και ανταποκρίνονταν συνήθως θετικά στις εκκλήσεις για βοήθεια που προέρχονταν από τις φιλικά προσκείμενες πόλεις.
Μια επιπλέον ομάδα μετακινούμενων επαγγελματιών αποτελούσαν οι ηθοποιοί, που περιόδευαν συμμετέχοντας σε θεατρικές παραστάσεις, οι οποίες συχνά διοργανώνονταν στο πλαίσιο των τοπικών θρησκευτικών εορτών. Πολλές φορές, μάλιστα, οι ηθοποιοί συνενώνονταν σε συντεχνίες, όπως της Αθήνας, της Κορίνθου και της Τέω. Τέλος, οι αθλητές ταξίδευαν ώστε να συμμετάσχουν σε αγώνες που γίνονταν σε διάφορες πόλεις και οι καλλιτέχνες - γλύπτες, αγγειοπλάστες, αρχιτέκτονες, ποιητές - για να αναζητήσουν ευνοϊκές συνθήκες εργασίας ή ακόμη και προστάτες.
_________________________________
Η συνέχεια την Τρίτη 16/8/2011 με την ενότητα ΔΟΜΕΣ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου