ΑΓΑΝΑΚΤΙΣΜΕΝΟΙ EΤΣΙ ΧΩΡΙΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ;

Ο καναπές είναι βολικός. Βυθίζεσαι μέσα του, απλώνεις τα πόδια, τεντώνεσαι και απολαμβάνεις. Πίτσα, φραπέ, σουβλάκι, μπάλα, ριάλιτι, τηλεκαβγάδες -εύκολα πράγματα. Ο καναπές είναι συνυφασμένος με την άνεση, την χαλάρωση, την ευκολία. Γι' αυτό και δύσκολα τον εγκαταλείπεις. Ακόμη κι αν υπάρχει πρόβλημα, αν διαφωνείς, αν... αγανακτείς. Οταν λοιπόν αποφασίζεις να σηκωθείς από τον καναπέ, να βγάλεις τις παντόφλες και να βγεις έξω, πρέπει να υπάρχει σοβαρός λόγος. Και, στην εποχή που ζούμε, ακόμη κι αυτό είναι από μόνο του σημαντικό. Ειδικά, αν ο δρόμος σε βγάλει στο Σύνταγμα.

Οι άνθρωποι που κατεβαίνουν κάθε βράδυ στο Σύνταγμα δεν μπορούν να «ταυτοποιηθούν». Δεν είναι αριστεροί, δεξιοί, κεντρώοι, αριστεριστές ή, μάλλον, είναι όλα αυτά. Αυτό είναι και το πρόβλημα, για πολλούς. Οι ... παραδοσιακοί αγανακτισμένοι, εκείνοι που εδώ και χρόνια διεκδικούν το αποκλειστικό προνόμιο της διαμαρτυρίας στον δρόμο, μοιάζουν τώρα αποσυντονισμένοι. Αλλοι σπεύδουν να τους αγκαλιάσουν, να τους αναγνωρίσουν χαρακτηριστικά ειρηνικής επανάστασης, μεταρρυθμιστικού ρεύματος, κοινωνικής αντίστασης, άλλοι μιλούν για «απολιτίκ χαβαλέδες» που απλώς βγαίνουν βόλτα με τη δροσούλα και άλλοι παρακολουθούν προσεκτικά, μένοντας όσο μακριά και όσο κοντά μπορούν ώστε να είναι σε ετοιμότητα να υιοθετήσουν ή να αποκηρύξουν.

Αγανακτισμένοι έχουν φυσικά πολλούς λόγους να είναι οι Ελληνες. Επειτα από δύο δεκαετίες ευημερίας, στερούνται σήμερα πολλά περισσότερα από το παλιό τους περίσσευμα. Οι πολίτες με προβλήματα είναι πια ανησυχητικά πολλοί, η απαισιοδοξία και ο φόβος στοιχειώνουν την καθημερινότητα ακόμη και των πλέον ανυποψίαστων. Η ανεργία ανεβαίνει δραματικά και είναι αυτή -ή ο τρόμος της- η ισχυρότερη αιτία αγανάκτησης. Οι περισσότεροι αγανακτισμένοι των ημερών είτε είναι άνεργοι είτε ανησυχούν ότι θα χάσουν τη δουλειά τους είτε είναι μαθητές και φοιτητές, οι οποίοι οσμίζονται ήδη το δυσοίωνο μέλλον τους. Ανάμεσά τους αγανακτισμένοι με τα δημοσιονομικά μέτρα, με την συμπεριφορά των πολιτικών, με την ατιμωρησία, με τις επικείμενες αποκρατικοποιήσεις, με την κατάσταση του Κράτους.

Το ανομοιογενές πλήθος του Συντάγματος τα έχει όλα. Και συνταξιούχους που έχουν χάσει μέρος της σύνταξής τους και δημοσίους υπαλλήλους που για πρώτη φορά αισθάνονται ανασφαλείς και διανοούμενους που προσπαθούν να αναλύσουν αυτό που συμβαίνει, ακόμη και κάποιους πιο «περίεργους» τύπους, εκτός κατηγορίας. Δεν είναι εύκολο να βάλει κάνεις ταμπέλα σ' αυτό που συμβαίνει εδώ και δέκα μέρες στο κέντρο της Αθήνας και άλλων πόλεων. Ξεκίνησε, όπως τα πάντα πλέον, από το διαδίκτυο. Λίγο οι Ισπανοί αγανακτισμένοι που μας προκάλεσαν να «ξυπνήσουμε», λίγο περισσότερο οι δύσκολες μέρες που περνάμε και οι δυσκολότερες που φοβόμαστε ότι έρχονται, το μόνο που χρειάστηκε ήταν μία σπίθα από κάποιον νέο και τους φίλους του στο πανίσχυρο Facebook. Ακόμη και σήμερα δεν γνωρίζουμε ακριβώς ποιος ήταν ο πρώτος. Κι αυτό διότι ουδείς εμφανίστηκε για να διεκδικήσει τα πρωτεία ή την έμπνευση. Ακόμη και τα αδηφάγα κανάλια, όταν μετά την αρχική αμηχανία έψαξαν για «εκπρόσωπο» των αγανακτισμένων, δεν κατάφεραν να βρουν.

Καθένας μιλάει ακόμη για τον εαυτό του, για τους λόγους που σηκώθηκε ο ίδιος από τον καναπέ και κατέβηκε στο Σύνταγμα. Είναι πολλοί εκείνοι που λένε ότι διαμαρτυρία χωρίς πολιτική, χωρίς συνελεύσεις, χωρίς «καταστατικό», δεν έχει ούτε νόημα ούτε αποτέλεσμα. Ισως. Τόσοι άνθρωποι μαζεμένοι όμως, θα μπορούσαν να αποτελέσουν μία δυνατή δύναμη αλλαγής. Θα μπορούσαν να σπρώξουν το σύστημα σε τομές που θα θεραπεύσουν κάποιες από τις αδυναμίες του. Θα μπορούσαν να απαιτήσουν από τις εξουσίες να αποκηρύξουν τις αμαρτίες του παρελθόντος και να χτίσουν από το μηδέν, με την στήριξη τους. Τα φάσκελα προς το Κοινοβούλιο ωστόσο μπορεί να εκτονώνουν, αλλά δεν βοηθούν. Το ίδιο και το all-time classic σύνθημα «να καεί να καεί το μπ... η Βουλή». Ακόμη περισσότερο όμως δεν βοηθούν όσοι επιχειρούν να εκμεταλλευτούν τις συγκεντρώσεις για το δικό τους συμφέρον.

Ο αποκλεισμός της Βουλής την περασμένη Τρίτη έδωσε δύσκολες και ταπεινωτικές εικόνες που δεν έχουμε συνηθίσει στην Ελλάδα. Πιο πέρα, η εκδήλωση των πνευματικών ανθρώπων στα Προπύλαια έδωσε αντισημιτικά συνθήματα, υπερβολές και κακά παραδείγματα που θα πρέπει τελικά μάλλον να διέψευσαν τους διοργανωτές. Δεν είναι εύκολο να προβλέψει κανείς πώς θα εξελιχθεί το «κίνημα των αγανακτισμένων». Μπορεί σιγά σιγά να διαλυθεί και να μεταφερθεί στις παραλίες, για τα μπάνια του λαού. Είναι πάντως πολλοί που το εύχονται. Μπορεί πάλι να αναδειχθεί σε πρωτοφανούς δυναμικής κίνηση ειρηνικής διαμαρτυρίας. Ορατός όμως είναι ο κίνδυνος το κίνημα είτε να νοθευτεί από τους «οργανωμένους» που θα επιχειρήσουν να το χειραγωγήσουν είτε να εκτραπεί σε βίαιες εκρήξεις που θα το απαξιώσουν και τελικά θα το ακυρώσουν. Είναι όμως στο χέρι των συμμετεχόντων να το διαφυλάξουν;

Μπορεί ο καθένας μόνος και όλοι μαζί να εγγυηθούν το ακηδεμόνευτο της προσπάθειας; Και πόσο ισχυρός είναι ο συνεκτικός ιστός που ενώνει κάθε βράδυ τους αγανακτισμένους; Το πόσο θα αντέξει όλη αυτή η κινητοποίηση, μένει να το δούμε στο μέλλον. Το ίδιο βέβαια και πόσο θα παραμείνει χωρίς εκπρόσωπο. Το χειρότερο σενάριο, ωστόσο, ίσως να μην είναι ούτε η βία ούτε ο εκφυλισμός του κινήματος. Θα ήταν πραγματικά θλιβερό αν στο τέλος αποδειχθεί ότι ο καθένας διαμαρτυρόταν για τον εαυτό του. Οτι δεν βρέθηκαν οι αιτίες και τα μηνύματα που θα συνδέσουν τους ανόμοιους απέναντι σε έναν κοινό στόχο. Οτι είχε μεγαλύτερη σημασία ο ατομικός από το συλλογικό πόνο. Και ότι τελικά ο ένας δεν κατάφερε να ενώσει τη φωνή μ' αυτήν του διπλανού του.

1) Κίνδυνος
Ορατός είναι ο κίνδυνος το κίνημα είτε να νοθευτεί από τους «οργανωμένους» που θα επιχειρήσουν να το χειραγωγήσουν είτε να εκτραπεί σε βίαιες εκρήξεις που θα το απαξιώσουν και τελικά θα το ακυρώσουν.

2) Προστασία
Είναι όμως στο χέρι των συμμετεχόντων να το διαφυλάξουν; Μπορεί ο καθένας μόνος και όλοι μαζί να εγγυηθούν το ακηδεμόνευτο της προσπάθειας;

3) Ερωτήματα
Πόσο ισχυρός είναι ο συνεκτικός ιστός που ενώνει κάθε βράδυ τους αγανακτισμένους; Το πόσο θα αντέξει όλη αυτή η κινητοποίηση, μένει να το δούμε στο μέλλον. Το ίδιο βέβαια και πόσο θα παραμείνει χωρίς εκπρόσωπο.