Όταν ο πλανόδιος οπωροπώλης Μοχαμάντ Μπουαζίζι αυτοπυρπολήθηκε πριν από δύο μήνες στην Τύνιδα, ουδείς φανταζόταν ότι το τραγικό τέλος του απελπισμένου από τη φτώχεια ανθρώπου θα προκαλούσε τόση αναταραχή στον αραβικό κόσμο και το γνωστό ντόμινο με εκατοντάδες νεκρούς. Ήταν, δε, δύσκολο να φανταστεί κανείς ότι η λαϊκή οργή θα σάρωνε τα πάντα από την Τυνησία έως την Αίγυπτο, τη Λιβύη αλλά και πλούσια εμιράτα όπως το Μπαχρέιν.
Η κατάρρευση του καθεστώτος Μουμπάρακ, ενός εκ των πλέον μακρόβιων και ισχυρών ηγετών της Μέσης Ανατολής αλλά και ολόκληρου του αραβικού κόσμου, που συνομιλούσε συχνά με τη Ουάσιγκτον και επηρέαζε τις χώρες του Αραβικού Συνδέσμου, ήταν σαφές ότι θα προκαλούσε δραματικές αλλαγές από τη Λιβύη έως το Ιράν.
Το καθεστώς Καντάφι, ένα ιδιότυπο μείγμα Ισλάμ, σοσιαλισμού και αραβικού εθνικισμού, επίσης καταρρέει, θυμίζοντας τη Ρουμανία του Τσαουσέσκου, καθώς η εξέγερση είναι πολύ αιματηρή, όπως ακριβώς στη Ρουμανία του 1989. Οι εκατοντάδες νεκροί στη Βεγγάζη, τη δεύτερη μεγαλύτερη πόλη της Λιβύης, δεν ήταν αρκετοί για να σταματήσουν την οργή των επαναστατημένων στη χώρα όπου αργοσβήνει η 42χρονη εξουσία του συνταγματάρχη που πήρε τα ηνία της χώρας το 1969 ανατρέποντας το βασιλιά Ιντρίς.
Η σφαγή του περασμένου Σαββατοκύριακου μάλλον είναι το κύκνειο άσμα της κανταφικής εξουσίας, που έχει δομήσει όλο το σύστημα γύρω από την οικογενειοκρατία. Σε μια προσπάθεια να εμποδίσουν τη μετάδοση των πληροφοριών και της εξέγερσης μέσω των κοινωνικών δικτύων - όπως συνέβη στην Αίγυπτο - οι λιβυκές Αρχές επέβαλαν περιορισμούς στα μέσα ενημέρωσης και στη λειτουργία του Διαδικτύου, ελεύθεροι σκοπευτές πυροβολούσαν ανθρώπους έξω από τα σπίτια τους, ενώ η κυβέρνηση Καντάφι έχει στρατολογήσει μισθοφόρους από την Υποσαχάρια Αφρική για την καταστολή του κινήματος.
Ο Σάϊφ αλ-Ισλάμ Καντάφι, γιος του ηγέτη, προειδοποίησε ότι η χώρα βυθίζεται σε εμφύλιο πόλεμο, αφήνοντας να εννοηθεί ότι δεν θα διστάσει να προχωρήσει σε διαταγές που «θα χύσουν ποταμούς αίματος».
Η Μέση Ανατολή γυρίζει σελίδα...
Ολόκληρη η περιοχή του Μαγκρέμπ και της ευρύτερης Μέσης Ανατολής, από τον Ατλαντικό έως τον Περσικό Κόλπο, είναι έτοιμη να κυοφορήσει κάτι καινούριο και μόνο οι μακρόβιοι ηγέτες μοιάζει να το αντιλήφθηκαν τόσο αργοπορημένα. Νέοι άνθρωποι, μορφωμένοι, ενημερωμένοι, ξεσηκώθηκαν, επιθυμώντας να ανατρέψουν τα προσωποπαγή πατερναλιστικά και αυταρχικά καθεστώτα, που έμειναν κολλημένα σε παλαιότερες εποχές.
Είτε είναι βασιλείς-Μαρόκο, Ιορδανία, Μπαχρέιν, Σαουδική Αραβία- είτε είναι ηγέτες με «σοσιαλι-στικο-εθνικιστικές» αρχές -Αίγυπτος, Λιβύη - είτε είναι θεοκρατικές ηγεσίες -Ιράν-, βασίζονται σε ένα πρόσωπο που επιθυμεί να επιβάλει απολυταρχική, ελέω Θεού ή οικογένειας, εξουσία και σε πολλές περιπτώσεις να την εκχωρήσει στους απογόνους του.
Όπως φαίνεται, αυτή η εποχή τελειώνει, καθώς μεταβλήθηκαν οι συνθήκες στον κόσμο τόσο δραματικά, που τα κλειστά αυτά αραβικά καθεστώτα δεν το αντιλήφθηκαν ή δεν θέλησαν να το αντιληφθούν. Έφτασε, λοιπόν, το «Φθινόπωρο των Πατριαρχών» - όπως εύστοχα παρατηρεί ο Economist.
Σε μια τελευταία προσπάθεια να ελέγξουν την κατάσταση, οι Αρχές των χωρών προσπάθησαν να εμποδίσουν τη μετάδοση της πληροφορίας και της οργάνωσης εξεγέρσεων μέσω του Διαδικτύου. Στη Λιβύη, η Δύση έμαθε με μεγάλη καθυστέρηση το μέγεθος της επανάστασης και το μεγάλο αριθμό των νεκρών, ενώ στη Συρία καταδικάστηκε σε φυλάκιση πέντε ετών 19χρονη μπλόγκερ.
Η κατάρρευση των καθεστώτων στην Τυνησία και στην Αίγυπτο ήταν το προϊόν του συνεχώς αυξανόμενου χάσματος μεταξύ των πεπαλαιωμένων απόψεων των «πατριαρχικών» αραβικών καθεστώτων και της νέας αντίληψης για τον κόσμο του 21 ου αιώνα που είχαν αποκτήσει οι νέοι των χωρών αυτών με τη μόρφωση και την ενημέρωση.
Ο σκληρός πυρήνας των εξεγερθέντων της Πλατείας Ταχρίρ στο Κάιρο αλλά και στην Τύνιδα ήταν 30 με 35 ετών, μορφωμένοι, που έβλεπαν να δημιουργείται τεράστια απόσταση ανάμεσα σ' εκείνους και στη γηρασμένη ολιγαρχία που διοικούσε.
Η αντίδραση της Δύσης
Η αντίδραση της Δύσης στα αιματηρά γεγονότα της Λιβύης ήταν σχεδόν ίδια με των υπολοίπων χωρών του Μαγκρέμπ. Αμήχανη και προβληματισμένη, η Δύση περίμενε την εξέλιξη των γεγονότων περιοριζόμενη στις εκκλήσεις για αποφυγή της χρήσης βίας εναντίον διαδηλωτών.
«Εξαιρετικά ανήσυχη» δήλωνε η Γαλλία για άλλη μια φορά μαζί με ολόκληρη η EE, ενώ η Ουάσιγκτον ακολούθησε την τακτική της αναμονής και της αρχής «εμείς δεν είμαστε η κυβέρνηση Μπους».Όπως και στην περίπτωση Μουμπάρακ, η κυβέρνηση Ομπάμα έμεινε θεατής στη Λιβύη, φροντίζοντας, πάντως, να μην εκδίδονται αντιφατικά μηνύματα από τον Λευκό Οίκο και το Στέιτ Ντιπάρτμεντ.
Σύμφωνα με κάποιους αναλυτές, ο Ομπάμα πράττει έξυπνα, μένοντας μακριά από γεγονότα που, έτσι κι αλλιώς, δεν μπορεί να ελέγξει - κι ας δέχεται κριτική από τους πιο συντηρητικούς ότι «χάνει έδαφος επιρροής». Η Λιβύη τα τελευταία χρόνια έχει εξελιχθεί στο σύγχρονο Ελντοράντο για μεγάλες πολυεθνικές, όπως η βρετανική BP, η αμερικανική Exxon και η ιταλική ΕΝΙ.
Στη Βρετανία, ο Ντέιβιντ Κάμερον έσπευσε να καταδικάσει τα γεγονότα προκειμένου να μην κατηγορηθούν στη βρετανική κυβέρνηση ότι κάνουν τα «στραβά μάτια» σε μια δικτατορία, όπως έγινε με τη Γαλλία και την Τυνησία. Ιδιαίτερες επικρίσεις δέχεται ακόμη ο Σίλβιο Μπερλουσκόνι στην Ιταλία για τις στενές σχέσεις που είχε αναπτύξει από το 2008 με το συνταγματάρχη Καντάφι.
Η εξέγερση των λαών
Στην Υεμένη οι διαδηλώσεις συνεχίζονται αλλά και τα επεισόδια. Στην πρωτεύουσα Σαναά υποστηρικτές του προέδρου Αλί Σαλέχ συγκρούονταν τις προηγούμενες ημέρες με τους διαδηλωτές. Η κυβέρνηση τώρα κάνει λόγο για «ξένο δάκτυλο» πίσω από τις κινητοποιήσεις. Στην Αλγερία και την Τυνησία η επανάσταση δεν τελείωσε, ενώ τη σκυτάλη πήραν οι Μαροκινοί, ζητώντας για πρώτη φορά συνταγματικές μεταρρυθμίσεις και περιορισμό της εξουσίας της βασιλικής οικογένειας που κυβερνά τη χώρα εδώ και 350 χρόνια.
Στο Μπαχρέιν, η ένταση δείχνει να έχει εκτονωθεί, αφού ο σείχης Σαλμάν μπιν Χαμάντ αλ Καλίφα έτεινε χείρα συμφιλίωσης στους διαδηλωτές και απέσυρε τα στρατεύματα από την πρωτεύουσα Μανάμα, για να ξεκινήσει ο διάλογος με όλα τα κόμματα της αντιπολίτευσης. Η Σαουδική Αραβία, που παρακολουθεί με αγωνία τις εξελίξεις, εξακολουθεί να αποτελεί το μεγάλο ερώτημα για πολλούς αναλυτές της Δύσης.
Θα μεταφερθεί και εκεί η εξέγερση του αραβικού κόσμου, διερωτώνται πολλοί, την ώρα που άλλα μοναρχικά καθεστώτα της περιοχής κλυδωνίζονται. Η Σαουδική Αραβία είναι μια ιδιότυπη περίπτωση όχι μόνο ως η πιο πλούσια πετρελαιοπαραγωγός χώρα, αλλά και γιατί αποτελείτο λίκνο του Ισλάμ. Στη γειτονιά της, ωστόσο, συμβαίνουν κοσμοϊστορικές αλλαγές, την εξέλιξη των οποίων δεν μπορεί να προβλέψει ούτε ο πιο έμπειρος αναλυτής.
Η αραβική εξέγερση δεν άφησε ανεπηρέαστο το θεοκρατικό καθεστώς του Ιράν - όπου ξύπνησε πάλι το Πράσινο Κίνημα των αντιφρονούντων - ούτε και τους διχασμένους Παλαιστίνιους - ο πρόεδρος Αμπάς προκήρυξε άμεσα εκλογές-, αλλά ούτε και τη λαοφιλή βασιλική οικογένεια της Ιορδανίας - η αντίδραση εκεί έχει στραφεί προς το παρόν κατά της βασίλισσας και της κυβέρνησης.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου