12 Ιανουαρίου, 2010

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΤΟΥ (πρώην) ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΑΜΕΡΙΚΗΣ κ.κ. ΣΠΥΡΙΔΩΝΑ στο Ελληνοαμερικάνικο Πρακτορείο Ειδήσεων.

clip_image002

Σεβασμιότατε, Πάει πολύς καιρός από τότε που μιλήσαμε για τελευταία φορά. Στο μεταξύ έχουν αλλάξει πάρα πολλά. Ας μου επιτραπεί να έχουμε πάλι μια ελεύθερη χωρίς περιορισμούς συζήτηση, όπως τότε που είχαμε συνεχή ανοικτό διάλογο, χωρίς τις τυπικότητες που μπαίνουν όταν ανοίγουν τα μικρόφωνα και οι προβολείς της δημοσιότητας... Ελπίζω η συζήτηση μας να είναι χρήσιμη για όσους την παρακολουθήσουν...

Η χρονιά που πέρασε σημαδεύτηκε από μια σειρά γεγονότων που έκαναν τον κόσμο πιο σκληρό, πνιγηρό, βίαιο, αβέβαιο. Δεσπόζει σήμερα η διεθνής οικονομική κρίση που σκορπά απροσμέτρητη ανησυχία σε δύση και ανατολή, αποτελώντας αρνητικό οιωνό για τα επόμενα χρόνια. Στις δυτικές «ειρηνικές» κοινωνίες παντού έξαρση της βίας και της εγκληματικότητας. Στη Μέση Ανατολή ζήσαμε τις απάνθρωπες σφαγές της Γάζας και την άδικη αιματοχυσία αθώων. Στις υπό ανάπτυξη χώρες η πείνα είναι καθημερινή πραγματικότητα. Κάθε λεπτό πεθαίνει και ένα παιδί στις χώρες του τρίτου κόσμου.

Τι σκέφτεστε για όλα αυτά; Και πως μπορεί ουσιαστικά ο χριστιανικός κόσμος και ειδικότερα η Ορθόδοξη Εκκλησία να συμβάλει στην εκτόνωση αυτού του έκρυθμου κλίματος;

Είναι όντως ζοφερή η γενική εικόνα που παρουσιάζει ο κόσμος αυτούς τους τελευταίους ιδίως καιρούς. Η παγκόσμια οικονομική κρίση, η ανατροπή του χρηματοπιστωτικού συστήματος, η επισφαλής θέση του ανθρώπου στον δυτικό κόσμο μετά την κατάρρευση των τραπεζών προστίθενται τώρα στα δεινά της φτώχειας, του υποσιτισμού, του πολέμου και στις τόσες άλλες μάστιγες που κληρονομήσαμε απο τον προηγούμενο αιώνα. Σ' ένα τέτοιο κόσμο που διέπεται από αμείλικτα συμφέροντα η Εκκλησία μπορεί να προφέρει πολλά.

Παρήλθαν βέβαια οι καιροί που ο λόγος της είχε πολιτική βαρύτητα και απήχηση. Σήμερα καλείται να συνεχίσει, με πίστη και ταπεινοφροσύνη, με σταθερότητα και υπομονή, να εκπέμπει το διαχρονικό της ευαγγελικό μήνυμα προς πάσα κατεύθυνση, δια λόγου και παντοειδών αγαθοεργιών, ενισχύοντας ό,τι συμβάλλει στην κατανόηση, προσέγγιση, την αλληλεγγύη και την ειρηνική συνύπαρξη των ανθρώπων και των λαών.

Με όλα αυτά βλέπετε έξαρση του Ισλαμικού φονταμεταλισμού;

Ο ισλαμικός φονταμεταλισμός είναι σίγουρα μια πραγματικότητα. Βέβαια, αν εξέλειπε η ποικιλότροπη εκμετάλλευση του Ισλάμ από διάφορα πολιτικά κατεστημένα, ο φονταμενταλισμός αυτός θα εκδηλωνόταν υπό μετριότερη μορφή και χωρίς τις απειλητικές πολιτικές προεκτάσεις που εμφανίζει σήμερα.

Χωρίς πολιτική υποκίνηση και στήριξη τα θρησκευτικά κινήματα δεν εξελίσσονται σε τρομοκρατικές οργανώσεις ... Οπως και νάχει, θεωρώ πως η νέα ηγεσία της Δύσης υπό τον πρόεδρο Μπαράκ Ομπάμα, με την ισλαμική εν μέρει καταγωγή του, θα εντείνει σε μεγάλο βαθμό την προσπάθεια γεφύρωσης του χάσματος ανάμεσα σε Δύση και Ισλάμ.

Πως μπορούν να αμβλυνθούν οι διαφορές μας με το Ισλάμ;

Ο μόνος τρόπος είναι ο διάλογος. Μόνο ένας έντιμος και καλοπροαίρετος διάλογος με συγκεκριμένους στόχους θα μπορούσε να επιφέρει ένα καλλίτερο κλίμα μεταξύ Χριστιανισμού και Ισλάμ, όπου θα μετριάζονταν οι εκατέρωθεν προκαταλήψεις και θα γινόταν πλέον κοινή συνείδηση ότι όλοι, χριστιανοί και μουσουλμάνοι, είμαστε υποχρεωμένοι να συμβιώσουμε κάτω απ' τον ίδιο ουρανό. Η αλλαγή θρησκευτικού κλίματος θα συνέβαλλε στην αισθητή άμβλυνση του μίσους των λαών της Ανατολής προς τη Δύση, που επί διοικήσεως Τζορτζ Μπους είχε προσλάβει ακραίες και επικίνδυνες διαστάσεις.

Η Ορθοδοξία παραδοσιακά είχε καλές σχέσεις με τον Ισλαμικό κόσμο. Μπορεί να διαδραματίσει κάποιον ενεργότερο ρόλο πέρα από τις πρωτοβουλίες του Οικουμενικού Πατριαρχείου στο χώρο του διαθρησκευτικού διαλόγου;

Ιστορικά η Ορθοδοξία είναι απαλλαγμένη από το βεβαρημένο παρελθόν, το οποίο φέρουν άλλες χριστιανικές Εκκλησίες στις σχέσεις τους με το Ισλάμ. Απ' το λοιπό χριστιανικό κόσμο μόνο η Ορθόδοξη Εκκλησία φαίνεται νάχει πιθανότητες να γίνει αποδεκτή απ' το Ισλάμ ως ανιδιοτελής και αξιόπιστος συνομιλητής. Η προσφορά της στη γεφύρωση διαφορών, στην εξάλειψη δηλ. ιστορικών προκαταλήψεων και του θρησκευτικού ανταγωνισμού στην Αφρική και την Ασία, θα μπορούσε να αποδειχτεί σημαντική.

Υπάρχει ανάγκη συνεργασίας του χριστιανικού κόσμου με το Ισλάμ;

Οπως εξελίσσεται σήμερα ο κόσμος, η συνεργασία του χριστιανικού κόσμου με το Ισλάμ, αλλά και με τις άλλες μεγάλες θρησκείες, αποτελεί αδήριτη ανάγκη. Οι αποστάσεις έχουν εκμηδενισθεί, τα ιδεολογικά σύνορα έχουν καταργηθεί, το εμπόριο έχει πάρει διεθνείς διαστάσεις και τα συμφέροντα αλληλοσυνδέονται σε επίπεδο παγκόσμιο. Η απομόνωση δεν αποτελεί πια επιλογή για κανένα.

Βλέπετε ότι σήμερα, μετά την ανάρρηση στον Θρόνο της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας του Πάπα Βενέδικτου, υπάρχουν οι προϋποθέσεις εκείνες που θα επέτρεπαν μεγαλύτερα βήματα προσέγγισης των δυο Εκκλησιών;

Οσες προϋποθέσεις υπήρχαν χθες, επί των προκατόχων του Πάπα Βενέδικτου ις΄, υπάρχουν και σήμερα. Δε βλέπω καμιά αλλαγή που να δικαιολογεί διαφορετική θεώρηση των πραγμάτων. Η ανάρρηση στον παπικό θρόνο του Βενέδικτου ις΄ δεν σηματοδοτεί κάποια ιδιαίτερη ώθηση στο θέμα της προσέγγισης των δυο Εκκλησιών. Απλώς οι προσπάθειες που είχαν αρχίσει στις περασμένες δεκαετίες συνεχίζονται σταθερά και με συνέπεια και σήμερα, πάνω στα ίδια πρότυπα και ακολουθώντας λίγο πολύ τους ίδιους ρυθμούς. Τίποτε δεν φαίνεται να προμηνύει θεαματικές εξελίξεις στον συγκεκριμένο χώρο.

Πως βλέπετε αυτή την συνεχή εναλλαγή επισκέψεων μεταξύ των Προκαθημένων των δυο Εκκλησιών. Βοηθά σε κάτι, έχει κάποιο ουσιαστικό αποτέλεσμα ή απλώς δίνει λαβή σε κάποιους να μιλάνε για έξαρση του Οικουμενιμού; Ζητούμε την άποψη σας με δεδομένο ότι ενημερώνεστε για τα της Ορθοδόξου Εκκλησίας και κυρίως έχει σημασία η άποψή σας ως ψύχραιμου παρατηρητή και μελετητή των θρησκευτικών πραγμάτων.

Οι συναντήσεις και συχνές επισκέψεις μεταξύ Προκαθημένων συμβάλλουν στην βαθύτερη αλληλογνωριμία και στη δημιουργία ενός καλλίτερου, χριστιανικότερου -αν θέλετε- και φιλικού κλίματος μέσα στο οποίο το έργο του ουσιαστικού θεολογικού διαλόγου μπορεί να διεξαχθεί ευχερέστερα και αποτελεσματικότερα. Βέβαια, όπως σ' όλα τα πράγματα, πρέπει και στο εν προκειμένω θέμα να τηρείται κάποιο μέτρο και οι επισκέψεις να διέπονται οπωσδήποτε απ' την αρχή της αμοιβαιότητας. Η χωρίς ουσιαστικό λόγο εμφάνισή μας κάθε τρεις και λίγο στο παπικό κατώφλιο δεν διασφαλίζει τέτοια αμοιβαιότητα. Μόνο ως προβολοθήρες και γραφικούς μας εμφανίζει!

Κάποιοι στο εσωτερικό της Ορθοδοξίας, οι λεγόμενοι ζηλωτές ή παραδοσιακοί (παλαιοημερολογίτες), επικρίνουν το Οικουμενικό Πατριαρχείο γι' αυτές τις κινήσεις ενώ την ίδια στιγμή παραμένει ανοιχτό το μέτωπο με την Μονή Εσφιγμένου. Όλα αυτά δεν είναι πληγές ανοιχτές στο σώμα της Εκκλησίας και δεν τραυματίζουν την ενότητα της;

Είναι φυσικό να μην υπάρχει πάντοτε ομογνωμία, απόλυτη συμφωνία, ως προς όλες τις πρωτοβουλίες μιας εκκλησιαστικής ηγεσίας. Πάντοτε θα υπάρχουν και πρέπει να υπάρχουν και να εκφράζονται διαφορετικές γνώμες, ιδίως σε θέματα της Εκκλησίας που είναι ο κατ' εξοχή χώρος του διαλόγου και του δημοκρατικού πνεύματος. Το θέμα της Μονής Εσφιγμένου, η οποία παραμένει υπό τον έλεγχο μιας ομάδας «ζηλωτών» που αρνούνται κάθε σχέση με το Οικουμενικό Πατριαρχείο για λόγους δήθεν «πίστεως» και «εμμονής στη παράδοση», θά έπρεπε να είχε κλείσει προ πολλού. Κάθε άλλο παρά χριστιανική στάση μπορεί να θεωρηθεί η απόλυτη άρνηση τους για συνεννόηση και διάλογο. Απ' την άλλη πλευρά, προφανές είναι πως οι επιλογές της εκκλησιαστικής ηγεσίας στην προσπάθεια αντιμετώπισης του χρονίου αυτού θέματος δεν υπήρξαν πάντα οι ευστοχότερες.

Μίλησα για ζηλωτές και η σκέψη τρέχει και σε κάποιες άλλες ομάδες «παραδοσιακών» στις ΗΠΑ και στην Ελλάδα, που ενώ είναι αγαθών προθέσεων και διαθέσεων, εξακολουθούν να παραμένουν, από το σχίσμα του 1924 μέχρι σήμερα, εκτός του σώματος της καθόλου Εκκλησίας. Υπάρχει ελπίδα για τους μικρούς μεν αλλά υγιείς πνευματικά και ηθικά εκκλησιαστικούς αυτούς σχηματισμούς να ενωθούν κάποτε με τις υπόλοιπες Εκκλησίες, δεδομένου ότι ένα βασικό επιχείρημά τους είναι ότι το σύνολο των Ορθοδόξων ακολουθεί το Ιουλιανό ημερολόγιο;

Υπάρχει πάντοτε τρόπος να διορθωθούν τα λάθη και να επουλωθούν οι πληγές που μας κληροδότησε το παρελθόν, αρκεί να υπάρχει εκατέρωθεν βούληση και αποφασιστικότητα. Θέλω να ελπίζω πως δεν θ'αργήσει να έλθει η μέρα εκείνη που όλοι θα επαναβρεθούν στην θαλπερή αγκάλη της φιλόστοργης μητέρας τους που είναι η Εκκλησία. Σχετικά πάντως με το παραπάνω «βασικό επιχείρημα» των παλαιοημερογιτών, πρέπει να τονισθεί με έμφαση, και τούτο για την ορθή καταγραφή και αποτίμηση των πραγμάτων, ότι η τήρηση του Ιουλιανού ημερολογίου δε θεωρήθηκε ποτέ από το αναφερόμενο «σύνολο των Ορθοδόξων», δηλ. ένα σεβαστό αριθμό των κατά τόπους Ορθοδόξων Εκκλησιών (Ιεροσολύμων, Ρωσίας, Σερβίας κ. ά.), επαρκής λόγος για τη δημιουργία και καλλιέργεια σχισμάτων. Αλλως εκτίμησε το θέμα το «σύνολο των Ορθοδόξων» και άλλως οι παλαιοημερολογιτικές ομάδες.

Και μια που συζητούμε για το Άγιο Όρος, πώς βλέπετε όλο αυτό το ζήτημα με την Ιερά Μονή Βατοπεδίου και τις επιχειρηματικές δραστηριότητες της σε όλο τον κόσμο;

Το θέμα της Μονής Βατοπεδίου που ξεκινάει από την επιχειρηματική δραστηριότητα της σε πολλαπλά επίπεδα, πήρε για πολλούς λόγους ανεπίτρεπτες διαστάσεις. Υπήρξε αφορμή σκανδαλισμού πιστών και μη... Επιπλέον, τον κόσμο προβλημάτισε σοβαρά η εμπλοκή της εκκλησιαστικής εξουσίας με την πολιτική και η διαρροή εκατομμυρίων ευρώ προς τους μοναστικούς κορβανάδες τη στιγμή που ο κατά κεφαλή βασικός μισθός των ελλήνων φθάνει τα 700 ή 800 ευρώ μηνιαία. Αντιλαμβάνεται βέβαια κανείς πως οι μονές πρέπει να έχουν επαρκείς πόρους για την επιβίωση και λειτουργία τους ως χώρων προσευχής και περισυλλογής. Αλλά απ' το σημείο αυτό μέχρι του να μεταβάλλονται σε αξιοζήλευτες διεθνείς μεγαλοεπιχειρήσεις υπάρχει μεγάλη διαφορά.

Το φαινόμενο ήταν παλιό. Θεωρείτε ότι καθυστέρησε η αντίδραση του Οικουμενικού Πατριαρχείου;

Σίγουρα καθυστέρησε να παρέμβει το Πατριαρχείο. Και παραμένει ανεξήγητη η επί μακρόν απραξία του, δεδομένου ότι τα στοιχεία της εκρυθμίας ήταν εμφανή από πολύ νωρίτερα. Φοβάμαι πως δεν θα μάθουμε ποτέ, γιατί ειδικά στην περίπτωση αυτή υιοθετήθηκαν τόσο βραδείς ρυθμοί. Συχνά, βέβαια, οι θεσμοί και ιδίως οι εκκλησιαστικοί αργούν να δραστηριοποιηθούν σε παρόμοιες περιπτώσεις, με την ελπίδα ότι αναπόφευκτα και μοιραία το θέμα θα εκτονωθεί.

Δεν εκτονώθηκε όμως εν προκειμένω, αντίθετα έλαβε τεράστια δημοσιότητα και η ζημιά που έγινε στην Εκκλησία υπήρξε ανυπολόγιστη. Ολη αυτή η κατάσταση συγκλόνισε την Ελλάδα επί μήνες και είχε σοβαρότατες πολιτικές επιπτώσεις στο δημόσιο και πολιτικό βίο της χώρας.

Προκάλεσε εκτός από τον «σκανδαλισμό» κάποιων που ρέπουν προς τον αυτοσκανδαλισμό, και βαθύ και έντονο προβληματισμό στους αληθινά πιστούς ανθρώπους που ζουν τη μυστηριακή ζωή της Εκκλησίας. Ο πραγματικά πιστός με τη βαθειά πίστη μένει ατάραχος και ανεπηρέαστος από τις πράξεις των ολίγων που επιμένουν να παρερμηνεύουν τόσο την αποστολή της Εκκλησίας όσο και το ρόλο τους ως κληρικών ή λαϊκών εντός της Εκκλησίας. Ο πραγματικά πιστός δεν κλονίζεται απ'τις ανθρώπινες ατέλειες, προσεύχεται μόνο για την εξάλειψη τους.

Τι λέτε σε όσους σας τα σχολιάζουν όλα αυτά τα αρνητικά σημεία, απότοκα της βαθιάς εκκοσμίκευσης που έχει εισχωρήσει ως «καινό δαιμόνιο» στα σπλάχνα της Εκκλησίας;

Οτι η Εκκλησία κείται και παραμένει υπεράνω κάθε ανθρωπίνης αδυναμίας και ατέλειας.

Τι λέτε σε όλα εκείνα τα παιδά που έρχονται στο εξομολογητάρι με ερωτήσεις για κληρικούς που μάζευουν εκατομμύρια για τα γεράματα τους, όταν υπάρχουν άνθρωποι γύρω τους που πεινάνε;

Να μη κρίνουν τον πλησίον αλλά να εξάγουν πάντα το πρέπον δίδαγμα απ' το όποιο αρνητικό παράδειγμά του.

Την χρονιά που πέρασε είχαμε την εκλογή του προέδρου Obama και με δεδομένα ότι έχετε πείρα από τα αμερικανικά πολιτικά δρώμενα και ότι η ποιμαντορία σας συνέπεσε με την διοίκηση των Δημοκρατικών, ποιες είναι οι βαθύτερες σκέψεις σας επί του θέματος;

Πιστεύω πως ανοίγει μια νέα περίοδος στην αμερικανική πολιτική που θάχει θετικές -θέλω να πιστεύω- επιπτώσεις για όλη την υφήλιο. Οι πρώτες ενέργειες του νέου προέδρου παρέχουν μαρτυρία θάρρους και αποφασιστικότητας αλλά και ευαισθησίας σε θέματα δικαίου. Ολα δείχνουν πως είναι έτοιμος να προβεί σε βαθειές τομές στην εσωτερική και εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ. Και όλα προμηνύουν μια σοβαρή προσπάθεια για αποκατάσταση του τετρωμένου γοήτρου της χώρας του στον υπόλοιπον κόσμο.

Να περάσουμε σε μια άλλη θεματική ενότητα, πιο κοντινή στην πραγματικότητα που διαπιστώσατε και ζήσατε στις ΗΠΑ. Πιστεύετε ότι ο νέος αμερικανός πρόεδρος φέρνει κάτι νέο; Πολλοί έχουν εναποθέσει τις ελπίδες τους στο πρόσωπο του. Μπορεί ο κόσμος να περιμένει κάτι διαφορετικό από τον κ. Obama; 

Ο Ομπάμα φέρνει μια νέα πνοή που άλλους ενθουσιάζει και άλλους εμβάλλει σε προβληματισμό και ανησυχία. Ο τρόπος που προσεγγίζει ορισμένα θέματα εσωτερικής και εξωτερικής πολιτικής αποτελεί πρόκληση για το πολιτικό κατεστημένο. Σίγουρα θάχει να αναλάβει πολλούς, σκληρούς και μακριούς αγώνες, αλλ'ευτυχώς δείχνει αποφασισμένος προς τούτο.

Ο Ελληνισμός θα επωφεληθεί από τις φιλελληνικές θέσεις που έχει εκφράσει προεκλογικά ο νέος πρόεδρος ή ήταν όλα στο πλαίσιο της προεκλογικής σκοπιμότητας;

Πολλά λέγονται και πολλές υποσχέσεις δίδονται σε προεκλογικές περιόδους. Το γενικό πλαίσιο της πολιτικής της Ουάσιγκτον που αφορά την ανατολική Μεσόγειο είναι από πολλού χαραγμένο. Θάναι ευτύχημα αν ο νέος πρόεδρος, που αποδεδειγμένα εμφορείται από αρχές και αξίες, έχει την δυνατότητα να ελιχθεί για να επιβάλει κάποιο στοιχειώδη σεβασμό προς την μακραίωνα ιστορία και την έννοια της δικαιοσύνης.

Μια που γίνεται αναφορά στον Ελληνισμό, πείτε μας λίγο τις σκέψεις σας για την πορεία του Ελληνισμού των ΗΠΑ με δεδομένο ότι παρακολουθείτε εκ του σύνεγγυς τις εξελίξεις και τα γεγονότα που αφορούν στην πραγματικότητα και το γίγνεσθαι του;

Ο Ελληνισμός της Αμερικής αποτελεί μια οντότητα δυναμική, αξιοσέβαστη και εν πολλοίς αξιοθαύμαστη. Παρόλο που αποτελεί μικρότατο ποσοστό μέσα στη λοιπή πολυεθνική λαοθάλασσα των ΗΠΑ, διαπρέπει και διακρίνεται σε πολλούς τομείς. Θέλω να πιστεύω ότι θα μπορέσει να κρατήσει την ελληνικοτητά του σφριγηλή για όσο περισσότερο καιρό είναι δυνατό, αποτελώντας, παρά τις σοβαρότατες περί του αντιθέτου ενδείξεις, παράδειγμα αντίστασης στην αφομοίωση και εξαίρεση στην ιστορία της ελληνικής διασποράς.

Εδώ και χρόνια υπάρχει μια μεγάλη συζήτηση -και ένας μύθος- για το λεγόμενο ελληνικό Lobby. Εσείς ζήσατε από κοντά πρόσωπα, καταστάσεις και γεγονότα. Υπάρχει πράγματι ελληνικό οργανωμένο επαγγελματικά Lobby ή απλά όλα βασίζονται στην καλή θέληση και διάθεση κάποιων μεμονωμένων ατόμων που έχουν να δείξουν προσφορά ενώ πίσω από αυτούς επωφελούνται και κάποιοι άλλοι που αρέσκονται στις φωτογραφίες και την αυτοπροβολή;

Είναι λάθος να νομίζουμε ότι υπάρχει ελληνοαμερικανικό λόμπι υπό μορφή οργανωμένου φορέα, γι'αυτό και ο κατά κόρο χρησιμοποιούμενος όρος «ελληνοαμερικανικό λόμπι» μπορεί ν'αποβεί παραπλανητικός. Απλώς, υπάρχουν εδώ κι εκεί άτομα ή ένα-δυο επαγγελματικά γραφεία ή, στην καλλιτερη περίπτωση, μεμονωμένες οργανώσεις και μικρές ομάδες ομογενών που κατά καιρούς και ασυντόνιστα συνήθως επιδίδονται στην προώθηση των εθνικών μας θεμάτων. Εάν όντως υπήρχε οργανωμένο ελληνοαμερικανικό λόμπι, τα πράγματα θα ήταν πολύ διαφορετικά και για την Κύπρο και για την Ελλάδα γενικότερα. Οι ισχύοντες στα κέντρα λήψεως των αποφάσεων θα είχαν τουλάχιστο γνώση των ελληνικών θέσεων. Και οι αμερικανικές κυβερνήσεις θα μας αντιμετώπιζαν τότε με μεγαλύτερη σοβαρότητα, όπως συμβαίνει στην περίπτωση του Ισραήλ και του εβραϊκοαμερικανικού λόμπι.Την διετία που πέρασε θα είδατε ότι ο Ελληνισμός έζησε δύσκολες μέρες. Μέρες τεταμένου κλίματος και βαθειάς διχόνοιας.

Η Ομοσπονδία Ελληνικών Σωματείων Μείζονος ΝΥ προσπάθησε να διοργανώσει -μέχρις εκεί που την άφησαν- ένα συνέδριο με θέμα τον Ελληνισμό της Αμερικής και τις προοπτικές του τον 21ο αιώνα. Εν συνεχεία είχαμε τις τραγικές εξελίξεις στο Ελληνοαμερικανικό Εθνικό Συμβούλιο τον περασμένο Μάρτιο στην Φιλαδέλφεια, για να κλείσει η χρονιά με το συνέδριο του ΣΑΕ στο Σικάγο όπου επεκράτησαν οι βαριές αλληλοκαταγγελίες και οι ύβρεις.

Η αλγεινή εικόνα από τις δυσάρεστες εκείνες εξελίξεις επισφράγισε πλέον το δυσμενές κλίμα στο εσωτερικό της Ομογένειας και η διχόνοια συνεχίζει να κατατρώει τα σωθικά της. Και πάλι, με δεδομένη τη γνώση σας και την πείρα που αποκτήσατε κατά τα χρόνια της ποιμαντορίας σας στην Αμερική, αλλά και με την ματιά του ψύχραιμου παρατηρητή, ζητάω την άποψη σας για όλα αυτά που ζει ο Ελληνισμός των ΗΠΑ.

Η διχόνοια δεν αποτελεί φαινόμενο ξένο για τον Ελληνισμό ... Οπου πρυτανεύει, ματαιώνει την κοινή δράση, τους μεγάλους σκοπούς και τα οράματα. Είναι πρόβλημα που δε θα ξεπερασθεί εύκολα εφόσο ελλείπει ο ισχυρός ηγετικός παράγοντας που θα μπορούσε να ενώσει και συντονίσει τους διάφορους φορείς της Ομογένειας. Τον ενωτικό και συντονιστικό αυτό ρόλο τον διεδραμάτιζε κάποτε η Αρχιεπισκοπή. Σήμερα τα πράγματα έχουν αλλάξει. Φρονώ πως θα χρειασθεί πολύς ακόμη χρόνος πριν διαμορφωθεί ένα νέο σχήμα μέσα στο οποίο να μπορέσουν να συμβιώσουν αρμονικά και συμπράξουν αποτελεσματικά οι ομογενειακές μας οργανώσεις.

Επί των ημερών σας είχε γίνει μια μεγάλα έρευνα για το θέμα της Παιδείας από την Επιτροπή Ρασσιά. Αυτό το πόρισμα και η συγκεκριμένη μελέτη θεωρείται ότι αξιοποιήθηκε επαρκώς από τον διάδοχο σας;

Το πόρισμα της Επιτροπής Ρασσιά για την αναβίωση της Ελληνικής Παιδείας επισήμαινε το 1999 ότι, "η επιβίωση του Ελληνισμού στην αμερικανική διασπορά κινδυνεύει, αν δεν ληφθούν πάραυτα ουσιαστικά επανορθωτικά μέτρα". Κατέληγε μάλιστα με την πρόβλεψη, βασισμένη στα στοιχεία που είχαν τότε συγκεντρωθεί, ότι "η ελληνική ταυτότητα ενδέχεται να εκλείψει σε διάστημα μικρότερο μιάς γενιάς".

Τέτοιοι συναγερμοί δεν πίπτουν συνήθως σε ευήκοα ώτα και επόμενο είναι να μην τυχαίνουν καμιάς αξιοποίησης. Σε λίγα χρόνια και δεδομένης της από ετών διακοπής του ελληνικού μεταναστευτικού ρεύματος προς τις ΗΠΑ, δεν θα έχουμε πια λόγο να μιλάμε για ελληνική παιδεία στο χώρο της Ομογένειας. Θα μιλάμε μόνο για έδρες ελληνικών σπουδών σε κάποια πανεπιστήμια.

Πως βλέπετε την πορεία της Θεολογικής Σχολής στη Βοστώνη;

Εξακολουθώ να πιστεύω πως η Θεολογική Σχολή του Τιμίου Σταυρού στη Βοστώνη, που θάπρεπε ν' αποτελεί τον πνευματικό κορμό της Αρχιεπισκοπής, μπορεί υπό ορισμένες συγκεκριμένες προϋποθέσεις να εξελιχθεί σε σπουδαίο επιστημονικό και πνευματικό κέντρο, σε τηλαυγή φάρο της Ορθοδοξίας στο δυτικό ημισφαίριο. Βέβαια, δεν βλέπω κάποια τέτοια προοπτική στο άμεσο μέλλον. Ισως κάποια άλλη γενιά ευτυχήσει να βιώσει εκείνη την ευτυχή περίοδο. Μέχρι τότε η Σχολή θα καρκινοβατεί οικονομικά, ακαδημαϊκά και πνευματικά.

Με όλα αυτά και με προχωρημένη πλέον την αφομοίωση των νεότερων γενεών στις ΗΠΑ πιστεύετε ότι η Ελληνική Κοινότητα θα παραμείνει ενωμένη υπό την Εκκλησία ως εθνική οντότητα με διαφορετική κουλτούρα και την δική της πνευματική και εθνική ταυτότητα ή στο τέλος θα υποχωρήσει κάθε αντίσταση και οι νέες γενιές θα εξαμερικανιστούν ακόμα περισσότερο;

Η αφομοιωτική δύναμη της αμερικανικής κοινωνίας είναι τέτοια που, αν δεν μεσολαβήσει κάποια υπεράνθρωπινη παρέμβαση, η Ελληνική Ομογένεια θα συνεχίσει νομοτελειακά να αφομοιώνεται όλο και περισσότερο, ακολουθώντας πιστά το ιστορικό προηγούμενο της όπου γης Ελληνικής Διασποράς, για την άνθηση και τα μνημεία της οποίας διαβάζουμε πλέον στα ειδικά βιβλία της μεταβυζαντινής Ελληνικής Ιστορίας.

Στα χρόνια που ποιμαντορεύσατε στην Αμερική υπήρχε έντονη προτεσταντική επιρροή στην εδώ Ορθόδοξη Εκκλησία. Σήμερα πως βλέπετε να εξελίσσονται τα πράγματα;

Η κατάσταση παραμένει πάντα η ίδια. H Εκκλησία της Αμερικής συνεχίζει να βρίσκεται αντιμέτωπη με το γιγαντιαίο πρόβλημα πώς να διατηρήσει μια γνήσια μορφή Ορθοδοξίας με την ελληνική της βάση σε ένα χώρο όπου το χαρακτηριστικό αμερικανο-προτεσταντικό πνεύμα αμβλύνει συνεχώς το ορθόδοξο αισθητήριο, καθώς διεισδύει όλο και βαθύτερα στη λατρεία, στην πνευματική ζωή των πιστών και σέ όλα γενικώς τα στρώμματα της εκκλησιαστικής ζωής. Τό πρόβλημα δεν λύνεται με την εφαρμογή νέων καταστατικών και διοικητικές αναδομήσεις. Χρειάζεται μια ρωμαλέα παρεμβατική καθοδήγηση εκμέρους της Εκκλησίας.

Ποιός βλέπετε να είναι ο ρόλος της SCOBA στην Αμερική; Πιστεύετε ότι η ελληνορθόδοξος κοινότητα θα εξακολουθεί να ηγείται αυτού του διορθόδοξου οργάνου ή θα έχουμε ανατροπή του σημερινού εκκλησιαστικού status στις ΗΠΑ;

Το διορθόδοξο επισκοπικό όργανο του SCOBA έχει να επιδείξει σημαντικό έργο. Αν εξέλειπαν η προκατάληψη και ορισμένα άλλα εμπόδια, θα μπορούσε να δραστηριοποιηθεί και αξιοποιηθεί ακόμη περισσότερο προς παροχή κοινής μαρτυρίας της Ορθοδοξίας και προσφορά του θησαυρού της ορθόδοξης παράδοσης και θεολογίας στη διψώσα πνευματικά σύγχρονη αμερικανική κοινωνία. Θεωρώ πως επικεφαλής του διορθόδοξου αυτού σώματος θα εξακολουθήσει να παραμένει η ελληνορθόδοξη Αρχιεπισκοπή εφόσο δεν επέλθει κάποια αλλαγή κατόπιν αποφάσεως Πανορθοδόξου Διασκέψεως και εφόσο εξακολουθεί η Αρχιεπισκοπή μας να εκπροσωπεί την πολυπληθέστερη ορθόδοξη ομάδα στις ΗΠΑ.

Θεωρείτε πως η σημερινή εκκλησιαστική κατάσταση στις ΗΠΑ ευνοεί όλους αυτούς τους υπόγειους κύκλους -που και επί των ημερών σας έδρασαν- και ήγειραν θέμα αυτονομίας ή ακόμα και αυτοκεφαλίας της Ελλληνορθόδοξης Κοινότητας κατά τα πρότυπα άλλων Ορθόδοξων Εκκλησιών; Η απλά αυτό το ζήτημα εγείρεται πιεστικά από κάποιους κύκλους προκειμένου να εκβιάσουν το Οικουμενικό Πατριαρχείο, όπως συνέβη στη δική σας περίπτωση;

Αν κάποτε εγερθεί σοβαρά θέμα αυτονόμησης της ελληνορθόδοξης Αρχιεπισκοπής, θάναι διότι ο λαός μας, λόγω της σαρωτικής επιρροής του αμερικανοπροτεσταντικού πνεύματος και της συνακόλουθης αφομοίωσης του, θάχει απεμπολίσει πλήρως το ορθόδοξο πνεύμα και αποξενωθεί από τα ορθόδοξα θέσμια, αποβαίνοντας αντικείμενο εύκολης εκμεταλλευσης εκ μέρους των επιτηδείων οι οποίοι επί του παρόντος τουλάχιστο φαίνονται ανίκανοι να διευρύνουν τη σφαίρα επιρροής τους. Το όλο σκηνικό μπορεί βέβαια να ανατραπεί εύκολα απ' τη στιγμή που βρεθεί ο τρόπος γενναίας χρηματοδότησης παρόμοιου εγχειρήματος...

Στο ίδιο θέμα θα ήθελα να μας πείτε την άποψή σας για το νέο καταστατικό της Ιεράς Αρχιεπισκοπής Αμερικής . Οπως γνωρίζετε, ναι μεν ψηφίστηκε στην κληρικολαϊκή του 2000 αλλά η εφαρμογή του δημιούργησε σοβαρά προβλήματα δυσλειτουργίας στην Αρχιεπισκοπή. Σήμερα πληθαίνουν διαρκώς οι φωνές που ζητούν αλλαγή του καταστατικού αυτού, έστω κι αν ο Τύπος απαξιοί ν'ασχοληθεί με όλες αυτές τις αντιδράσεις, αρνούμενος να τους δόσει ευρύτερη δημοσιότητα;

Οι αντιδράσεις, ηχηρές ή όχι, φαίνονται δικαιολογημένες. Με το νέο καταστατικό η μέχρι τότε ενιαία Αρχιεπισκοπή κατατμήθηκε σε οκτώ μητροπόλεις και μια αρχιεπισκοπική περιφέρεια. Εκτός από τις σοβαρές αρνητικές επιπτώσεις που άρχισε να έχει η διάσπαση αυτή για την ενότητα της Ομογένειας, προέκυψε και τεράστιο οικονομικό πρόβλημα.

Επόμενο ήταν το οικονομικό βάρος αυτής της αλλαγής να το επωμισθούν οι κοινότητες οι οποίες τώρα φροντίζουν για την οικονομική στήριξη όχι μόνο των ιδίων και της Αρχιεπισκοπής, αλλά και των νέων τοπικών μητροπολιτικών δομών. Πολλές κοινότητες ανταπεξέρχονται μετά δυσκολίας στις πολλαπλές οικονομικές τους υποχρεώσεις. Κατανοητή συνεπώς η ανησυχία και δυσαρέσκειά τους. Οσο για τον Τύπο που άλλοτε διυλίζει τον κώνωπα προκαλώντας σάλο εκ του μη όντος και άλλοτε καταπίνει την κάμηλο παρασιωπώντας κραυγαλέες ανομίες, περιττεύει κάθε σχόλιο. Κάποτε θα πρέπει να καταλάβουμε ότι ο Τύπος δεν διαφέρει ποσώς από κάθε άλλη επιχείρηση ενεργούσα με βάση αποκλειστικά το οικονομικό συμφέρον.

Τα τελευταία χρόνια η Ιερά Αρχιεπισκοπή Αμερικής συγκλονίστηκε πάλι από μια σειρά εκκλησιαστικών σκανδάλων που στην πλειοψηφία τους σχετίζονται με σεξουαλικά ζητήματα παρενοχλήσεων ανηλίκων εκμέρους κληρικών ή με εξωσυζυγικές σεξουαλικές σχέσεις εγγάμων κληρικών ή και με αγοραίο σεξ κτλ. Πως τα σχολιάζετε όλα αυτά και γιατί, αντί να μειώνονται τέτοια περιστατικά στην Εκκλησία της Αμερικής, δυστυχώς πληθαίνουν; Ποιό είναι το βαθύτερο αίτιο αυτής της «έκπτωσης» κληρικών όλων των βαθμίδων;

Είναι θλιβερότατα τα περιστατικά αυτά. Μαρτυρούν παντελή έλλειψη ηθικών αρχών και πνευματικότητας, χωρίς τα οποία οι εκκλησιαστικοί θεσμοί σείονται και κατακρημνίζονται στην ψυχή των πιστών. Οι κληρικοί αυτοί λησμονούν συχνά ότι είναι "υπηρέται Χριστού και οικονόμοι μυστηρίων Θεού". Αιχμαλωτίζονται σε κάποια απ' τις ποικίλες μορφές εγωισμού, υπακούοντας όχι στο θέλημα του Θεού αλλά στις ατομοκεντρικές επιθυμίες τους. Ολα έχουν βέβαια να κάνουν με την κατάλληλη πνευματική προετοιμασία και κατάρτιση των μελλόντων κληρικών. Το έλλειμμα σ' αυτό τον τομέα, κατά κοινή ομολογία, είναι τρομακτικό.

Φοβάμαι πως στη Βόρεια Αμερική η ιερωσύνη, το λειτούργημα του ιερέως, δεν αντιμετωπίζεται με τη δέουσα προσοχή και σεβασμό απο τους υποψήφιους κληρικούς αλλά θεωρείται συχνά ως ένα ακόμη επάγγελμα μεταξύ τόσων άλλων, όπου ακόμη και οι ηθικές παρεκκλίσεις κάθε είδους χωρούν! Βέβαια, οι προληπτικοί κανονισμοί και μηχανισμοί που εφαρμόζονται από την Αρχιεπισκοπή μετά το στάδιο της ιερατικής εκπαίδευσης, δεν λύνουν το θέμα στη βάση του, απλώς προφυλλάτουν την εκκλησιαστική διοίκηση από δικαστικά και άλλα δεινά.

Πως κρίνετε την στάση της Ιεράς Επαρχιακής συνόδου σε όλα αυτά τα ζητήματα, συμπεριλαμβανομένου και αυτού ακόμα του Αρχεπισκόπου Δημητρίου;

Είναι φυσικό η Ιερά Επαρχιακή Σύνοδος και ο Αρχιεπίσκοπος να δυσκολεύονται να αναγνωρίσουν την ύπαρξη τέτοιων φαινομένων που γενικά σκανδαλίζουν και αναπόφευκτα μειώνουν το γόητρο της Εκκλησίας. Και θα γινόμαστε μάρτυρες της ίδιας επαναλαμβανόμενης στάσης οσάκις προκύπτουν παρόμοια σκάνδαλα, εφόσο δεν υπάρχει προθυμία να επωμισθεί κάποιος την ευθύνη και το «πολιτικό» κόστος της βαθειάς τομής που πρέπει να επιχειρηθεί στην εκκλησιαστική παιδεία της Αρχιεπισκοπής.

Ποια είναι η άποψή σας για το μέλλον του Πατριαρχείου στην Κωνσταντινούπολη;

Η κατάσταση του Πατριαρχείου στην Τουρκία δεν είναι ευοίωνη. Η Ομογένεια της Πόλης έχει περιορισθεί πλέον σε λίγες εκατοντάδες ανθρώπων. Τα σημεία της λειψανδρίας στο Πατριαρχείο είναι εμφανή και αδιαμφισβήτητα. H αποθαρρυντική αυτή κατάσταση έχει αναπόφευκτα σοβαρές επιπτώσεις στην ομαλή λειτουργία και τις δραστηριότητες του Πατριαρχείου.

Από την άλλη πλευρά και παρά την επίμονη προσέγγιση της Τουρκίας προς την Ευρώπη, δεν φαίνεται να αλλάζει το πολιτικό σκηνικό της χώρας και ούτε βέβαια και η στάση της έναντι των μειονοτήτων. Οι προοπτικές δεν διαγράφονται καθόλου ενθαρρυντικές.

Εχετε επανειλημμένως προβεί σε δηλώσεις σχετικά με την ανασυγκρότηση του συνοδικού θεσμού στο Πατριαρχείου. Κρίνετε ικανοποιητικό το σημερινό συνοδικό σχήμα;

Οσο η σύνοδος του Πατριαρχείου θα συγκροτείται ισομερώς από μέλη εκ Τουρκίας και αρχιερείς εκ του εξωτερικού, θα παραμένει ανοικτό το θέμα του συνοδικού θεσμού. Η σημερινή διάκριση των μελών της συνόδου με βάση τη χώρα προέλευσής τους είναι ξένη στην ορθόδοξη νομοκανονική παράδοση. Βέβαια, το ασύνηθες και κοσμικής εμπνεύσεως συνοδικό αυτό σχήμα υιοθετήθηκε ώστε να υπάρχει πάντοτε δεδομένη η πλειοψηφία υπέρ του Πρώτου.

Θα περίμενε όμως κανείς η τελευταία προ ολίγων ετών ανασυγκρότηση του συνοδικού θεσμού στο Πατριαρχείο, το οποίο είναι ο θεματοφύλαξ της κανονικής παραδόσεως της Εκκλησίας, να είχε στηριχθεί σε νομοκανονικώς ασφαλέστερα και παραδοσιακότερα κριτήρια.

Η χρονιά που πέρασε ήταν κρίσιμη για την Ορθόδοξη Εκκλησία. Είχαμε άλλο ένα επεισόδιο στην χρόνια ρήξη μεταξύ Οικουμενικού Πατριαρχείου και Πατριαρχείου Μόσχας. Οι δυο Εκκλησίες βρέθηκαν λίγο προ του σχίσματος με όσα προηγήθηκαν πριν τους εορτασμούς στο Κίεβο. Πως τα είδατε όλα αυτά;

Δεν είναι η πρώτη φορά κατά τις τελευταίες δεκαετίες που παρατεταμένη ένταση χαρακτηρίζει τις σχέσεις Οικουμενικού Πατριαρχείου και Εκκλησίας της Ρωσίας, λόγω κυρίως της αμφισβήτησης απ' την τελευταία του ρόλου και των προνομίων του Πατριαρχείου μας. Αυτό δεν σημαίνει βέβαια ότι όλες οι σχετικές πρωτοβουλίες μας ήταν και απόλυτα ενδεδειγμένες και εύκαιρες και άψογες. Εχουμε, νομίζω, να καταλογίσουμε και στον εαυτό μας ουκ ολίγα.

Ακολούθησε η Σύναξη των Προκαθημένων στο Φανάρι. Πολλοί θεώρησαν -και έτσι γράφτηκε στον Τύπο- ότι ήταν μια «νίκη» του Οικουμενικού Πατριαρχείου, έστω και προσωρινή. Είναι έτσι; ή απλά πρόκειται για μια κίνηση τακτικού ελιγμού εκ μέρους της Μόσχας; Θεωρείτε ότι τα προβλήματα θα έρθουν στο προσκήνιο εντονότερα τώρα που υπάρχει νέος Πατριάρχης στη Μόσχα;

Δεν θα θελα να περιπέσω σε εικοτολογίες. Αλλά και δεν αμφιβάλλω ποσώς ότι η Μόσχα, λόγω της τότε ρευστότητας στα εκκλησιαστικά πράγματα της Ρωσίας, είχε σταθμίσει καλά την κατάσταση πριν υιοθετήσει «υποχωρητική» στάση στη Σύναξη των Προκαθημένων στο Φανάρι. Επομένως είναι δύσκολο να αποδεχθεί κανείς ανεπιφύλαχτα την περί «νίκης» θριαμβολογία που αναφέρετε, διότι οι κραταιοί θεσμοί δεν εγκαταλείπουν εύκολα τις απώτερες βλέψεις τους αν δεν βρεθούν υπό ισχυρή πίεση και εξαναγκασθούν εις τούτο. Και μεγάλη πίεση δεν βλέπω να μπορεί να ασκηθεί εν προκειμένω ...

Η Μόσχα επιμένει στην θεωρεία της Τρίτης Ρώμης. Το Πατριαρχείο οχυρώνεται πίσω από τους Κανόνες και την Ιερά Παράδοση. Τί βλέπετε να γίνεται; Και ποια πρέπει να είναι η θετική για την ενότητα της Εκκλησίας εξέλιξη;

Οντως, όλα δείχνουν ότι η Μόσχα επιδιώκει συστηματικά να αναλάβει τα ηνία της Ορθοδοξίας υποκαθιστώντας το Οικουμενικό Πατριαρχείο στον ηγετικό του ρόλο ως πρωτόθρονης Εκκλησίας, που προκύπτει απ' τους Ιερούς Κανόνες και τη μακραίωνη ζωή της Εκκλησίας. Κι εφόσο, για τους γνωστούς πολιτικούς λόγους, το Πατριαρχείο θα παραμένει εγκλωβισμένο στην Τουρκία, καταπιεζόμενο και παροπλισμένο, η Μόσχα θα συνεχίσει να ισχυροποιεί τη θέση της σε όλα τα επίπεδα, όπως έκανε από την πτώση του κομμουνιστικού καθεστώτος και εντεύθεν.

Ο εκκλησιαστικός ιστορικός του μέλλοντος θα χει ασφαλώς πολλά να σημειώσει για τις σχέσεις Κανόνων-Παράδοσης και λογικής της ισχύος.

Πριν λίγες ημέρες είχαμε την εκλογή νέου πατριάρχη Μόσχας, του από Σμολένσκ Κυρίλλου. Πώς θα επηρεάσει η εκλογή αυτή τις σχέσεις των δυο Εκκλησιών;

Ο νέος Πατριάρχης Μόσχας είναι ιεράρχης πεπειραμένος όσον ολίγοι, ευφυής και συνετός, που γνωρίζει εις βάθος τα της Εκκλησίας του, την ανά τον κόσμο ορθόδοξη πραγματικότητα και τις λοιπές χριστιανικές Εκκλησίες. Θεωρείται γενικά από τους δυναμικότερους εκφραστές των «τολμηρών και σκληρών» θέσεων της Μόσχας. Παρά ταύτα θέλω να πιστεύω πως θα ασκήσει το πατριαρχικό υπούργημά του με γνώμονα το καλώς εννοούμενο συμφέρον της τοπικής Εκκλησίας του αλλά και της Ορθοδοξίας εν γένει.

Καθώς θα γνωρίζετε, εδώ και χρόνια προετοιμάζεται με αργούς ρυθμούς η Μεγάλη Πανορθόδοξος Σύνοδος όπου αναμένεται να συζητηθούν κρίσιμα ζητήματα, όπως εκείνο των Ορθόδοξων της Διασποράς που αποτελεί και σημείο τριβής μεταξύ Μόσχας και Κωνσταντινούπολης, αλλά και άλλα εξίσου σοβαρά θέματα. Πιστεύετε ότι θα φτάσουμε ως εκείνο το σημείο και, αν φθάσουμε μέχρις εκεί, θα βγει η Ορθοδοξία ενωμένη;

Πιστεύω πως τελικά, παρά τους ποικίλους ενδοιασμούς και τις αναρίθμητες επιφυλάξεις, θα φθάσουμε κάποτε στην με πνεύμα ενότητας επίλυση του ακανθώδους προβλήματος της δικαιοδοσίας επί των Ορθοδόξων της Διασποράς και άλλων κρισίμων ζητημάτων. Ναι, πιστεύω πως τελικά η Ορθοδοξία θα εξέλθει ενωμένη και ισχυρότερη από το επίπονο εγχείρημα της ρύθμισης χρονίων εκκρεμοτήτων. Και τούτο, διότι εν τέλει επικρατεί κατά κανόνα η βασική λογική του καλώς εννοουμένου κοινού συμφέροντος. Δεν έχω αμφιβολία ότι η επίλυση των εκκρεμούντων θα αποβεί εις όφελος των πιστών, του κλήρου, της Ορθοδοξίας εν γένει.

Η χρονιά που πέρασε ήταν σημαντική και για την Ελλαδική Εκκλησία. «Έφυγε» ο Αρχιεπίσκοπος Χριστόδουλος, αλλά είχαμε και την εκλογή του από Θηβών και Λεβαδείας κ. Ιερωνύμου. Θα ήθελα το σχόλιο σας.

Η Ελλαδική Εκκλησία έχασε πέρυσι τον Αρχιεπίσκοπο Χριστόδουλο ο οποίος υπήρξε μορφή πληθωρική με παρουσία και λόγο δυναμικό σε όλα τα σπουδαία θέματα της σύγχρονης ελληνικής κοινωνίας αλλά και ευρύτερα. Υπέστη συχνά, ιδίως κατά τα τελευταία χρόνια της αρχιεπισκοπείας του, σκληρή κριτική από τον δημοσιογραφικό και πολιτικό αλλά και εκκλησιαστικό κόσμο.

Ωστόσο, η συρροή αμέτρητων χιλιάδων στην εξόδιο ακολουθία του κατέδειξε εμφανέστατα τη σαθρότητα της κατευθυνόμενης κριτικής και το εύρος της αγάπης του λαού, νέων και μη. Λίγοι εκκλησιαστικοί άνδρες αξιώθηκαν τόση αφοσίωση και πηγαία αγάπη από τό λαό της Εκκλησίας.

Να διαδεχθεί τον Χριστόδουλο κλήθηκε ο από Θηβών Ιερώνυμος, αρχιερέας σοβαρός, μετρημένος και ηπίων τόνων, με εκ διαμέτρου αντίθετο χαρακτήρα και μεθοδικότητα απ' τον Χριστόδουλο. Η εκλογή του χαιρετίσθηκε με ικανοποίηση από παράγοντες και μη.

Μετά από ένα χρόνο, πώς κρίνετε την μέχρι σήμερα πορεία του στο πηδάλιο της Ελλαδικής Εκκλησίας;

Εχει βαθειά συναίσθηση της αποστολής της Εκκλησίας και επιτελεί το πολύπλευρο έργο του όσο ταπεινότερα και αθόρυβα μπορεί, χωρίς μεγαλοστομίες και τυμπανοκρουσίες, με ήθος και αξιοπρέπεια. Αποκατέστησε ευθύς εξ αρχής τους δεσμούς με το Οικουμενικό Πατριαρχείο και εξομάλυνε τις σχέσεις με την Πολιτεία. Ολα δείχνουν πως η αρχιεπισκοπεία του θα είναι φιλειρηνική και καρποφόρος.

Έχετε και εσείς πολλά κοινά σημεία με την ζωή του νέου Αρχιεπισκόπου Αθηνών. Επί χρόνια συκοφαντούνταν. Σύροταν και διασύροταν. Παρά την δικαίωση του στα εκκλησιαστικά δικαστήρια ο σταυρός που σήκωνε, εξακολουθούσε να βαραίνει από την συμπεριφορά «αδελφών» που ενώ γνώριζαν σιωπούσαν ..., αδελφών που εν συνεχεία έσπευσαν μετά την εκλογή του να πανηγυρίσουν ωσάν να μην είχε προηγηθεί τίποτα ...

Οι ανθρώπινες αδυναμίες, και συγκεκριμένα η διπλο-και πολυπροσωπεία δεν λείπει απ' τη ζωή ούτε της Εκκλησίας ....

Και να κλείσουμε αυτό το μικρό οδοιπορικό στην σκέψη και τους προβληματισμούς σας με λίγο διαφορετικές ερωτήσεις που επίκεντρο τους έχουν τον άνθρωπο, τον αρχιερέα, τον κληρικό. Πάει καιρός από τότε που αποφασίσατε να «σχολάσετε», για να χρησιμοποιήσω το συνήθη εκκλησιαστικό όρο, ή, όπως λεει ο απλός λαός, να «ιδιωτεύσετε». Τι σημαίνει για ένα αρχιερέα «ιδιωτεύω»;

Ως εφησυχάζων είμαι απαλλαγμένος από το φόρτο ευθυνών, εκκλησιαστικών και άλλων. Περνάω τις μέρες μου εν "ησυχία και ηρεμία" μακρυά από πολυτάραχους εκκλησιαστικούς χώρους και θορυβώδη κέντρα παντοειδών συναλλαγών.

Να το πω πιο απλά: Πως είναι η ζωή σας σήμερα; Η ζωή ενός «εφυσηχάζοντα» Αρχιερέα του Οικουμενικού Θρόνου; Πως είναι να ζείτε ως ένας «απλός μοναχός»;

Ζω λιτά κι απέριττα, σπαρτιατικά. Απομακρυσμένος απ' τον κόσμο, αφιερώνω τις μέρες μου στη προσευχή και τον εκκλησιασμό, αλλά και στην ανάγνωση, τη περισυλλογή και τους μακρούς κι ατέλειωτους περιπάτους. Χάρη στη δυνατότητα της ηλεκτρονικής αλληλογραφίας κρατάω ζωντανούς τους δεσμούς με αγαπημένα κι αξέχαστα πρόσωπα. Επίσης, φροντίζω για μια ολιγόλεπτη καθημερινή τηλεοπτική ενημέρωση απ' το CNN όσο και για μια σύντομη περιπλάνηση στο διαδίκτυο, όπου έρχομαι αντιμέτωπος με την ανελέητη εικόνα της παγκόσμιας πραγματικότητας.

Εξακολουθείτε να είστε μακράν κάθε σκέψεως να επανέλθετε στην ενεργό εκκλησιαστική διοίκηση;

Με την παραίτησή μου απ' τον αρχιεπισκοπικό θρόνο της Αμερικής έκλεισε οριστικά ένα κεφάλαιο της ζωής μου. Αποσύρθηκα με συνείδηση ήσυχη, έχοντας επιτελέσει στο ακέραιο το καθήκον μου. Ο,τι είχα να προσφέρω, το πρόσφερα γενναιόδωρα στο μακρύ διάστημα της πολυκύμαντης εκκλησιαστικής μου διακονίας.

Επειδή ζούμε σε ιδιαίτερα κρίσιμους καιρούς, ειδικά για το Πατριαρχείο αλλά και για την Ορθόδοξη Εκκλησία συνολικά, θα συνδράμετε στο έργο και την αποστολή της Εκκλησίας από κάποια άλλη θέση, αν παραστεί ανάγκη. Αν σας ζητηθεί, τί θα πράξετε;

Θα επαναλάμβανα, ότι εγώ "τον δρόμον τετέλεκα" και σχέδια για το μέλλον δεν έχω. Στους νεωτέρους τώρα η σκυτάλη!

Μέχρι στιγμής έχουν αποκαλυφθεί αρκετά γεγονότα από το ζοφερό εκείνο παρασκήνιο που οδήγησε στην «απομάκρυνση» σας. Εχουν βγει όλα στο φως με τα δυο βιβλία που κυκλοφόρησαν ή υπάρχουν και άλλα που θα αποκαλύψει ο ιστορικός του μέλλοντος; Υπάρχουν και κάποια άλλα που κρατάτε βαθιά μέσα μέσα σας και που μόνον Εσείς γνωρίζετε και που πιθανόν να μη μάθουμε ποτέ;

Στα δυο βιβλία που ανεφέρατε («Η Μοναξιά ενός Ασυμβίβαστου» και «Σπυρίδων, Αρχιεπίσκοπος Αμερικής -Η Παρακαταθήκη»), έργα της γνωστής δημοσιογράφου και συγγραφέα Ιουστίνης Φραγκούλη, καταγράφονται πολλά, όσα σπουδαιότερα και βασικότερα. Προπαντός το πρώτο βιβλίο, ως εκ του είδους του, δίνει εναργέστατα το στίγμα της εποχής εκείνης προσφέροντας μια πανοραματική και απηρτισμένη εικόνα των γεγονότων, των πρωταγωνιστών και των βαθυτέρων σκέψεων που επικρατούσαν τότε.

Χωρίς την ανάγνωση των βιβλίων της Φραγκούλη είναι αδύνατο ο μελετητής των εκκλησιαστικών πραγμάτων να σχηματίσει εμπεδωμένη άποψη για τα διαδραματισθέντα στην Αρχιεπισκοπή Αμερικής την περίοδο 1996-1999 και να κατανοήσει την παρούσα κατάσταση. Κυκλοφόρησαν βέβαια και άλλα βιβλία στην Ελλάδα και Αμερική (π.χ. του Παναγιώτη Φούγια «Φανάρι και Ελλάδα» ή του Γεωργίου Μαλούχου «Εγώ, ο Ιάκωβος» ή του Γεωργίου Γεωργαλά «Η Εκκλησία στο στόχαστρο» κ.ά.) όπου γίνεται αποσπασματική αναφορά στα παραπάνω γεγονότα. Προσφάτως μάλιστα κυκλοφόρησε το αυτοβιογραφικό βιβλίο του Μιχαήλ Καντούνια «Michael G. Cantonis: My Ancestors & My Life», όπου αφιερώνονται αρκετές σελίδες στην υπό εξέταση περίοδο.

Αλλ' όπως πάντα, υπάρχει κι εδώ χώρος να γραφούν και άλλα πολλά, άδηλα και άγνωστα, που ενδιαφέρουν όχι μόνο τους ιστορικούς αλλά και ανθρώπους της Εκκλησίας. Ισως κάποια μέρα να γραφούν κι αυτά ...

Στο τέλος της συζήτησης μας θα ήθελα να κλείσουμε με κάτι διαφορετικό. Νομίζω πως θα ενδιαφέρει και πολλούς πιστούς ανθρώπους της Εκκλησίας που έχουν ανάγκη να ακούσουν ένα Λόγο πνευματικό. Βλέπουμε πολέμους. Ζούμε λοιμούς και λιμούς. Καταστροφές. Σεισμούς και καταποντισμούς. Κλιματολογικές αλλαγές. Ακούμε «προφητείες» και λογής λογής εικασίες για το τέλος και την συντέλεια του κόσμου. Γράφονται και διαδίδονται σενάρια για τις ημέρες των έσχατων καιρών. Υπάρχουν άνθρωποι που ανησυχούν έντονα για όλα αυτά εκλαμβάνοντας τα ως σημεία των καιρών. Τι σκέπτεσθε για όλα αυτά;

Τον τελευταίο αυτό καιρό γινόμαστε όντως μάρτυρες πολλών περίεργων φαινομένων, άλλων πρωτόγνωρων στη ζωή του πλανήτη μας και άλλων γνωστών ήδη από προηγούμενες εποχές. Ευνόητον ολ' αυτά να δημιουργούν μια κατάσταση συγχύσεως στους πιστούς εκείνους με ιδιαίτερη τάση να εντρυφούν στις Γραφές, ενώ άλλοι δεν φαίνονται να εντυπωσιάζονται υπερβολικά. Αλλά το χάρισμα της προφητείας δεν είναι ίδιο κάθε πιστού ή κληρικού, γι' αυτό και η Εκκλησία μας αναγνωρίζει εξαιρετικά περιορισμένο αριθμό προφητών. Είναι, βλέπετε, πολύ ολισθηρό το πεδίο της προφητείας.

Οι κληρικοί μας πως πρέπει να αντιμετωπίζουν τέτοιες ανησυχίες των πιστών;

Δεν υπάρχει ανησυχία των πιστών, βάσιμη ή αβάσιμη, που να μην απασχολεί τον κληρικό. Εχει χρέος να συμπαραστασθεί σε κάθε πιστό και να μην τον εγκαταλείψει έρμαιο κάθε σαθρού θρησκευτικού ή ιδεολογικού φληναφήματος. Στις ανάγκες, τον πόνο, τις ανησυχίες και τους προβληματισμούς των πιστών ο κληρικός οφείλει να είναι πάντα παρών.

Τη συνέντευξη αυτή κατά κύριο και μείζονα λόγο θα διαβάσουν με ιδιαίτερο ενδιαφέρον οι αναγνώστες μας στις ΗΠΑ ποιο είναι το μήνυμα που θα θέλατε να στείλετε;

Για την τωρινή και τις μέλλουσες γενηές των ομογενών παράδειγμα φωτεινό ας είναι πάντα η ανεπιτήδευτη εκείνη αγάπη που διέκρινε τις προηγούμενες γενηές για τον Ελληνισμό και την Εκκλησία μας στην Αμερική. Οσα επέτυχαν οι προπάτορές μας με ιδρώτα, κόπους και θυσία ας μας εμπνέουν αδιάκοπα στη ζηλωτική διατήρηση των αρχών και ιδεωδών τους.

Σεβασμιότατε,

Σας ευχαριστώ για το χρόνο που μας διαθέσατε και για την καλοσύνη σας να βγείτε από τους ρυθμούς σας προκειμένου να έχουμε αυτή την τόσο ενδιαφέρουσα συζήτηση. Πιστεύω να βγήκαν απ' αυτήν όχι μόνο ειδήσεις αλλά και κάποια ωφέλιμα πνευματικά στοιχεία, ικανά να εγείρουν προβληματισμούς για την πορεία του έθνους και ενδεχομένως να διεγείρουν συνειδήσεις επισκόπων και λαϊκών ...