ΟΙ ΕΥΘΥΝΕΣ ΤΩΝ «ΜΙΚΡΩΝ» ΚΑΙ Η ΜΕΡΚΕΛ

 

Οι επικήδειοι για τη χαμένη επιρροή των ΗΠΑ και της Βρετανίας στη διεθνή σκηνή είναι της μόδας αλλά και πρόωροι. Αυτό που δεν αμφισβητείται, όμως, είναι ότι με την εκλογή του Ντόναλντ Τραμπ και με το Brexit.

Η Γερμανία αναδεικνύεται ως η απαραίτητη χώρα και η οικοδέσποινα της συνάντησης του G20 στο Αμβούργο, Αγκελα Μέρκελ, ως δύναμη σταθερότητας και φωνή ευθύνης και σύνεσης.

Η εξέλιξη της Γερμανίας στη διεθνή σκηνή την τελευταία δεκαετία παρουσιάζει μεγάλο ενδιαφέρον, και δη όταν την παρακολουθούμε από την Ελλάδα, η οποία έπαιξε πρωταγωνιστικό ρόλο σε αυτή τη μεταμόρφωση, μια μεταμόρφωση που επηρεάζει και τη χώρα μας.

Πριν από την κρίση που σάρωσε τον κόσμο το 2008, και που δύο χρόνια αργότερα βύθισε την υπερχρεωμένη Ελλάδα, η Γερμανία δεν έδειχνε καμία διάθεση για μεγαλύτερη συμμετοχή στη διεθνή σκηνή πέρα από την προώθηση των δικών της οικονομικών και εμπορικών συμφερόντων.

Η ελληνική κρίση και η απουσία μηχανισμών διαχείρισής της σε ευρωπαϊκό επίπεδο ανάγκασαν την ισχυρότερη οικονομία της Ε.Ε. να αναλάβει την ευθύνη να κρατήσει την Ελλάδα στο ευρώ, να προστατέψει το κοινό νόμισμα και τις ευρωπαϊκές τράπεζες που είχαν εκτεθεί στο ελληνικό χρέος, και να προτείνει ή έστω να συναινέσει σε μια πολιτική περαιτέρω ενοποίησης της ευρωπαϊκής οικονομίας.

Η Ελλάδα παρέμεινε στο ευρώ, αλλά η εμπαθής και κοντόφθαλμη προσπάθεια να παρουσιαστούν οι Ελληνες ως παράδειγμα προς αποφυγήν, την ίδια ώρα που η χώρα μας παγιδευόταν σε έναν κύκλο λιτότητας και ύφεσης, άφησε βαθιές πληγές στην Ελλάδα και ακόμη καθορίζει τις σχέσεις της με άλλες χώρες-μέλη της Ε.Ε., κυρίως με τη Γερμανία.

Η κυβέρνηση του Μπαράκ Ομπάμα έδειξε να κατανοεί νωρίτερα από το Βερολίνο ότι η εγκατάλειψη της Ελλάδας θα έθετε σε κίνδυνο το ευρώ, την Ε.Ε. και την παγκόσμια οικονομία. Οταν η κ. Μέρκελ έλαβε το μήνυμα ότι έπρεπε να δράσει, έπραξε όσα απαιτούσε η συγκυρία.

Πρωταγωνίστησε στην εξέλιξη της Ευρωζώνης, ακολούθησε η διαχείριση της προσφυγικής κρίσης το 2016, και τώρα πρωταγωνιστεί σε σειρά σημαντικών ζητημάτων στη διεθνή σκηνή. Η πρόσφατη ομιλία της κ. Μέρκελ, όπου αναγνώρισε ότι οι Ευρωπαίοι δεν μπορούν να βασίζονται πλέον μόνο στις ΗΠΑ για την άμυνά τους, ήταν ιστορικής σημασίας.

Σε άλλα κορυφαία ζητήματα, όπως η συνθήκη για τη διαχείριση της κλιματικής αλλαγής, το διεθνές σύστημα εμπορίου, και οι σχέσεις μεταξύ Ευρώπης και Ρωσίας, η Γερμανία βρίσκεται στην πρώτη γραμμή.

Δεν είναι τυχαίο ότι την περασμένη εβδομάδα ο οργανισμός Pew Research Center δημοσίευσε μελέτη σύμφωνα με την οποία οι πολίτες 19 χωρών-μελών της ομάδας G20 εκδηλώνουν περισσότερη εμπιστοσύνη στην κ. Μέρκελ να κάνει το σωστό όσον αφορά θέματα διεθνούς σημασίας, παρά στον κ. Τραμπ. 

Στις ΗΠΑ, μάλιστα, το 56% έχει εμπιστοσύνη στην καγκελάριο και 46% στον Αμερικανό πρόεδρο. Ο μεγαλύτερος ρόλος της Γερμανίας, όμως, δεν σημαίνει ότι έχει ξεφύγει από τις δύο αλληλοσυγκρουόμενες εικόνες που έχουν γι’ αυτήν άλλοι λαοί.

Από τη μία, πολλοί φοβούνται μήπως η Ευρώπη υποταχθεί σε μια ηγεμονική Γερμανία, ενώ, την ίδια ώρα, πολλοί περιμένουν από την κ. Μέρκελ και τη χώρα της να αναλάβουν τη διάσωση της Ευρώπης, να προστατεύσουν τη φιλελεύθερη δημοκρατία και άλλα ιδεώδη.

Σε μεγάλο βαθμό, η καγκελάριος ανταποκρίθηκε στην ανάγκη να διαφυλάξει τις αρχές της Ενωσης, παρότι η πολιτική της στη διάσωση της Ελλάδας και στην προσφυγική κρίση ευνόησε (έστω πρόσκαιρα) ακροδεξιό λαϊκιστικό κόμμα. Κι όμως, η κ. Μέρκελ άντεξε και φαίνεται να οδεύει προς εύκολη επανεκλογή στις εθνικές εκλογές του Σεπτεμβρίου.

Μάλλον γι’ αυτό δείχνει μεγαλύτερη προθυμία απ’ ό,τι στο παρελθόν στις προτάσεις από τη Γαλλία (μετά την εκλογή του Εμανουέλ Μακρόν) για ισχυρότερη οικονομική ένωση και ίσως πιο χαλαρή δημοσιονομική πολιτική στην Ε.Ε.

Το δίπολο ηγεμόνας - προστάτης της ευρωπαϊκής δημοκρατίας δείχνει και τον φόβο και τις υψηλές απαιτήσεις που έχουν άλλοι από τη Γερμανία. Κι όμως, παρότι η κ. Μέρκελ παίζει πρωταγωνιστικό ρόλο στη διεθνή σκηνή, εντός Ευρώπης οφείλουμε να κατανοήσουμε ότι η Ε.Ε.

Είναι χτισμένη πάνω σε συλλογικές βάσεις: μπορεί να απαιτούμε λύσεις από τη Γερμανία, ή να τη φοβόμαστε, αλλά οι πολιτικές βασίζονται πάνω στη συναίνεση όλων των μελών. Οταν δεν συμφωνούν όλες οι χώρες-μέλη λίγα προχωρούν – όπως είδαμε στο αποτυχημένο πρόγραμμα μετεγκατάστασης προσφύγων και μεταναστών.

Γνωρίζοντας αυτό, ας μην παρασυρόμαστε από την εικόνα της ισχυρής χώρας και της ακλόνητης καγκελαρίου, περιμένοντας λύσεις μόνο απ’ εκεί. Κάθε χώρα, συμπεριλαμβανομένης και της Ελλάδας.

Μπορεί και πρέπει να παίζει δημιουργικό ρόλο στη λύση προβλημάτων που όλη η Ευρώπη αντιμετωπίζει. Η συγκυρία ώθησε τη Γερμανία σε ηγετικό ρόλο, αλλά κάθε χώρα έχει τις δικές της ευθύνες για την πορεία του συνόλου.