10 Μαρτίου, 2013

ΤΟ ΚΟΝΚΛΑΒΙΟ ΚΑΙ Η ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΕΚΛΟΓΗΣ ΤΟΥ ΠΑΠΑ ΤΗΣ ΡΩΜΗΣ



Ένα ασημένιο σφυράκι, μια θρυμματισμένη σφραγίδα και οι αργόσυρτες κωδωνοκρουσίες των σημάντρων της Ρώμης είναι τα σύμβολα του πένθους της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας. Με το ασημένιο σφυράκι ο Καρδινάλιος - Καμεράριος της Αγίας Έδρας θα χτυπήσει το μέτωπο του κοιμηθέντος Ποντίφικα τρεις φορές και θα τον προσκαλέσει να απαντήσει, προσφωνώντας τον με το όνομα της Βάπτισής του. Αν εκείνος δεν αντιδράσει, θα συνθλίψει το «Δακτύλιον του Αλιέως» [1], το δακτυλίδι που φέρει τη σφραγίδα με την οποία ο Πάπας σφράγιζε, ενόσω ζούσε, όλα τα αποστολικά έγγραφα. Στη συνέχεια θα υπογράψει το πιστοποιητικό θανάτου του Ρωμαίου Ποντίφικα, ενώ θα σφραγίσει τα προσωπικά διαμερίσματα του Αγίου Πατρός, τα οποία θα παραμείνουν κλειστά έως την ημέρα της εκλογής του διαδόχου του. Οι αργόσυρτες κωδωνοκρουσίες της Εκκλησίας του Αγίου Πέτρου θα «ανακοινώσουν» στην Αιώνια Πόλη ότι ο κανονικός κυριάρχης της «εξεμέτρησε το ζην» και στη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία ότι ο επί γης προστάτης της εξέλιπε. 

Εννέα Λειτουργίες θα τελούνται καθημερινά επί εννέα ημέρες, για την ανάπαυση της ψυχής του ενώ το βαλσαμωμένο λείψανο του Πάπα, ενδεδυμένο άπασαν την Αρχιερατικήν στολήν, θα εκτίθεται στο Ναό του Αγίου Πέτρου. Το απόγευμα μεταξύ της τέταρτης και έκτης ημέρας από την εκδημία του Πάπα, ο Πρύτανης του Ιερού Κολεγίου των Καρδιναλίων θα τελέσει την Εξόδιο Ακολουθία, στο τέλος της οποίας η σορός, τοποθετημένη σε τριπλό, ερμητικά σφραγισμένο φέρετρο, θα ενταφιαστεί στα έγκατα του μεγαλύτερου ναού της χριστιανοσύνης. Ωστόσο η αιφνιδιαστική παραίτηση του πάπα Βενέδικτου τροποποίησε για πρώτη φορά στη σύγχρονη εποχή το περιγραφέν τελετουργικό της χηρείας της Αγίας Έδρας, ακυρώνοντας προφανώς όλες τις προβλεπόμενες πένθιμες τελετές. Αυτή τη φορά ο Καρδινάλιος-Καμεράριος της Αγίας Έδρας, την προβλεπόμενη από τον πάπα Βενέδικτο ημέρα και ώρα [28 Φεβρουαρίου 2013, ώρα 20.00] σφράγισε τα παπικά διαμερίσματα, θρυμμάτισε τη σφραγίδα και το «Δακτύλιον του Αλιέως» κηρύσσοντας επίσημα τη χηρεία του παπικού θρόνου, παραλείποντας το τελετουργικό του επίσημου πένθους των εννέα ημερών. 

Το θέσπισμα «Universi Dominici Gregis»

Η χηρεία της Αγίας Έδρας διαρκεί από την εκπνοή ή την παραίτηση του Πάπα έως τη στιγμή της εκλογής του διαδόχου του από τη Σύνοδο του Κονκλαβίου των Καρδιναλίων. Ετυμολογικά από τις λέξεις Cum και Clavis, δηλαδή «με κλειδί»[2],το Κονκλάβιο υποδηλώνει τον εγκλεισμό - απομόνωση  των εκλεκτόρων για την ανάδειξη στο αξίωμα του Ποντίφικα της Αγίας Έδρας. Αρχικά, το Κονκλάβιο  λειτούργησε ως μέσο πίεσης, μετέπειτα ως αποτροπή παρέμβασης της κοσμικής εξουσίας στα εκκλησιαστικά πράγματα για να αναδειχθεί, προϊόντος του χρόνου, σε μια διαδικασία με αμιγώς εκκλησιολογικό χαρακτήρα. Θέλοντας να διασφαλίσει το αδιάβλητο της εκλογής, ο Ιωάννης - Παύλος Β΄[3] προέβη στις 22 Φεβρουαρίου 1996 στη δημοσίευση του Θεσπίσματος UniversiDominiciGregis [4],στο οποίο γίνεται λεπτομερής αναφορά σε όλα τα διαδικαστικά θέματα. Το αυτό θέσπισμα θα ισχύσει και στην εκλογή του διαδόχου του Βενέδικτου ΙΣΤ’, αν και ελαφρώς τροποποιημένο. Καινοτομώντας, ο πάπας Ιωάννης-Παύλος είχε προβλέψει και την περίπτωση της «παραίτησης», εκτός της «κοίμησης», ως αίτιο χηρείας της Αγίας Έδρας. 

Όριζε το Σίξτιο Παρεκκλήσιο ως μόνιμο τόπο σύναξης των εκλεκτόρων ενώ ως τρόπο εκλογής προσδιόριζε μόνον αυτόν της μυστικής ψηφοφορίας. Θέλοντας να καταστήσει πιο άνετη τη διαβίωση των Ιεραρχών κατά τη διάρκεια των εργασιών του Κονκλαβίου, κατόπιν και της προσωπικής εμπειρίας του από τη συμμετοχή του στα Κονκλάβια του Αυγούστου και Οκτωβρίου του 1978, όταν διέμεινε σε πρόχειρα κελιά με περισσότερους από 110 ανθρώπους, ο Ιωάννης - Παύλος Β΄ καθόρισε  ως τόπο διαμονής τον ανακαινισμένο ξενώνα της Αγίας Μάρθας εντός του Βατικανού. Σύμφωνα λοιπόν με το θέσπισμα του 1996, «άμα τη εκπνοή» ή την παραίτηση του Ποντίφικα, το σύνολο των Καρδιναλίων που υπηρετούν στην Ρωμαϊκή Κουρία απαλλάσσονται από τα αξιώματά τους, εκτός τεσσάρων που παραμένουν εν ενεργεία για λόγους καθαρά διαδικαστικούς. Αυτοί είναι: ο Καρδινάλιος - Καμεράριος της Αγίας Ρωμαϊκής Εκκλησίας, ο Καρδινάλιος Μείζων Πνευματικός, ο Βικάριος της Ρώμης και ο Βικάριος του Βατικανού[5].  

 Ο ρόλος του πρώτου είναι ο σημαντικότερος και ουσιαστικότερος καθώς στα καθήκοντά του περιλαμβάνεται στην περίπτωση της κοίμησης του Πάπα, η υπογραφή του πιστοποιητικού θανάτου του Ποντίφικα, ακόμα οι επαφές με τους ιατρούς σε περίπτωση μόνιμης ανικανότητας του Πάπα να επιτελέσει τα καθήκοντά του, η οργάνωση της κηδείας, και κυριότερο όλων η σύγκληση του Κονκλαβίου. Το Κονκλάβιο, σύμφωνα με το θέσπισμα του Ιωάννη - Παύλου Β΄, αρχίζει τις εργασίες του όχι ενωρίτερα από την 15η και όχι αργότερα από την 20η ημέρα θανάτου του Πάπα. Επισημαίνεται ωστόσο πως ο Πάπας Βενέδικτος τροποποίησε το αυστηρό χρονικό περιθώριο δίνοντας τη δυνατότητα στους εκλέκτορες να αποφασίσουν κατόπιν ψηφοφορίας την είσοδό τους στο Κονκλάβιο νωρίτερα από την 15η ημέρα της χηρείας[6]. Θέλοντας να διασφαλιστεί το απόρρητο των διαδικασιών οι εκλέκτορες καθώς και όλοι όσοι θα έρθουν σε επαφή μαζί τους ορκίζονται επί του ευαγγελίου για την τήρηση της μυστικότητας των διαδικασιών και των συνομιλιών σε αυτό με ποινή τον άμεσο αφορισμό σε περίπτωση παραβίασής τους. 

Επιπλέον απαγορεύεται αυστηρά η επαφή με τον εκτός του Κονκλαβίου χώρο, η ανάγνωση εφημερίδων ή αλληλογραφίας, η χρήση τεχνολογικών διευκολύνσεων. Ήδη για την εκλογή που θα αρχίσει την Τρίτη 12 Μαρτίου 2013 έχουν διερευνηθεί και απομονωθεί όλοι οι χώροι, είτε πρόκειται για τους κοιτώνες είτε για χώρους συνάθροισης είτε για το Σίξτιο Παρεκκλήσιο, ενώ έχει καθοριστεί για το απόγευμα της Δευτέρας 11 Μαρτίου 2013 η τελετή της ορκωμοσίας του βοηθητικού προσωπικού.

Η Ψηφοφορία

Στο θέσπισμα Universi Dominici Gregis προβλεπόταν η ψηφοφορία κατά στάδια. Μετά την τέλεση της Θείας Λειτουργίας «proeligendo Romano Pontifice» από τον πρύτανη του Ιερού Κολλεγίου των Καρδιναλίων, κατά την πρώτη ημέρα των εργασιών του Κονκλαβίου οι εκλέκτορες - αποκλείονται όσοι κατά την ημέρα της σύγκλησης του συμπλήρωσαν το 80ο έτος της ηλικίας τους [7] προβαίνουν σε μια πρώτη «διερευνητική» ψηφοφορία. Για τις επόμενες τρεις ημέρες προβλέπονται τέσσερις ψηφοφορίες την ημέρα, δύο το πρωί και δύο το απόγευμα, δηλαδή συνολικά 13 ψηφοφορίες. 

Μετά το πέρας τεσσάρων ημερών και δεκατριών ψηφοφοριών, αν το αποτέλεσμα παραμένει άκαρπο και ουδείς δεν συγκεντρώσει το απαραίτητο quorum ήτοι 2/3 συν μία ψήφο, το θέσπισμα προβλέπει μια ημέρα ανάπαυσης και ελεύθερων διαβουλεύσεων, στοιχείο που καταγραφόταν για πρώτη φορά. Η ψηφοφορία συνεχίζεται ως εξής: διεξάγονται επτά ψηφοφορίες, μια το πρωί της πρώτης ημέρας και οι υπόλοιπες έξι σταδιακά μέχρι το βράδυ της επόμενης ημέρας. Σε περίπτωση μη ικανοποιητικού αποτελέσματος ακολουθεί άλλη μια ημέρα ανάπαυσης. Η περίπτωση των επτά ψηφοφοριών συν μια ημέρα ανάπαυσης επαναλαμβάνεται άλλες δύο φορές, ολοκληρώνοντας κατ’ αυτόν τον τρόπο τέσσερα στάδια ψηφοφοριών. Μετά το πέρας 14 άκαρπων ημερών ο θέσπισμα του 1996 έδινε στους εκλέκτορες τη δυνατότητα να αποφασίσουν με απλή πλειοψηφία σχετικά με τον τρόπο συνέχισης της διαδικασίας. 

Ως τελικό στάδιο καταγραφόταν η δυνατότητα επιλογής τόσο των συνεχών ψηφοφοριών μέχρις εσχάτων, όσο και της ψηφοφορίας μεταξύ των δύο πρώτων. Θα πρέπει, ωστόσο, να υπογραμμισθεί το παράδοξο του γεγονότος, καθώς η αδυναμία της Συνόδου να προβεί σε μια συναινετική εκλογή θα υποδήλωνε και τη διάσπασή της με αποτέλεσμα την απώλεια της έξωθεν καλής μαρτυρίας. Ωστόσο ο πάπας Βενέδικτος ΙΣΤ΄ τον Φεβρουάριο του 2007, θέλοντας να διασφαλίσει την ενότητα της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας καθόρισε ως υποχρεωτικό το quorumόριο των 2/3 τροποποιώντας  τα προβλεπόμενα του θεσπίσματος του 1996 που έκανε λόγο ακόμα και για απλή πλειοψηφία μετά την 34η εκλογή. Κύριο χαρακτηριστικό του Κονκλαβίου, της Τρίτης 12 Μαρτίου 2013, είναι η πολυεθνικότητα των μελών του. Σύμφωνα με τα ισχύοντα στατιστικά στοιχεία κατά την ημέρα της χηρείας της Αγίας Έδρας (28.2.2013) [8], οι Καρδινάλιοι εκλέκτορες που είχαν δικαίωμα να εκλέξουν τον διάδοχο του παραιτηθέντος πάπα Βενέδικτου  ανέρχονταν σε εκατόν δέκα επτά [9]. 

Από αυτούς οι  πενήντα συμμετείχαν και στο Κονκλάβιο του Απριλίου 2005, μετά το θάνατο του Ιωάννη - Παύλου Β΄[10]. Εξήντα ένας προέρχονται από την Ευρώπη-είκοσι οκτώ εκ των οποίων είναι Ιταλοί-, δέκα τέσσερις από την Κεντρική και Βόρεια Αμερική, είκοσι εννέα  από τη Λατινική Αμερική, έντεκα από την Αφρική, έντεκα από την Ασία και ένας από την Ωκεανία.

Ο Λευκός Καπνός

Ο λευκός καπνός, οι τρεις λευκοί χιτώνες στην αίθουσα των δακρύων και οι χαρμόσυνες κωδωνοκρουσίες των σημάντρων της Ρώμης είναι τα σύμβολα της χαράς για την Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία. Ο επιφορτισμένος με το καθήκον του ψηφολέκτη Καρδινάλιος θα ρίξει εντός της ειδικά ενσωματωμένης θερμάστρας στο Σίξτιο Παρεκκλήσιο τα ψηφοδέλτια της εκλογής του Πάπα, με την προσθήκη μιας χημικής ουσίας ώστε ο καπνός να είναι λευκός [11]. Ο εκλεγείς στο Ύπατο αξίωμα της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας Καρδινάλιος θα εισέλθει στην «αίθουσα των δακρύων», παραπλεύρως του Παρεκκλησίου. Εκεί απεκδυόμενος του πορφυρού ενδύματος του αξιώματός του, θα ενδυθεί το λευκό χιτώνα που θα φέρει στο υπόλοιπο του βίου του, προσαρμόζοντας έναν από τους τρεις χιτώνες που τον αναμένουν στα μέτρα του. 

Λέγεται ότι η συγκίνηση είναι τέτοια, ώστε ο νεοεκλεγείς είναι αδύνατον να συγκρατήσει τα δάκρυά του. Ταυτόχρονα, χαρμόσυνες κωδωνοκρουσίες θα «ανακοινώνουν» στη Ρώμη ότι έχει Επίσκοπο και στον Κόσμο ότι ο "Ύπατος Ποντίφιξ" βρίσκεται και πάλι στο θρόνο του…
-----------------------------
[1] Κυριαζόπουλος Κυριάκος, Η Κεντρική Οργάνωση της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας (Ρωμαϊκή Κουρία) σύμφωνα με την Αποστολική Διάταξη «PastorBonus»του 1988 και το Γενικό Κανονισμό του 1992, Εκδόσεις Σάκκουλα, Θεσσαλονίκη, 1996, σελ. 180.

[2] Μelloni Alberto, Il Conclave, Il Mulino, Bologna, 2001, σελ.43.

[3] Το 1996 ο Ιωάννης-Παύλος Β΄ βρισκόταν στο δέκατο όγδοο έτος της αρχιεροσύνης του στη Ρώμη. Για την προσωπικότητα και το ποιμαντικό έργο του, βλέπε: KwitnyJonathan, L’ uomodelsecolo, ed. Piemme spa, Casale Monferato, 2002 και Weigel George, Testimone della Speranza, La vita di Giovanni Paolo II protagonist del secolo, Mondadori, 1999 .

[4]  Μelloni Alberto, Il Conclave…, οπ.παρ., σελ.147-160.

[5] Κυριαζόπουλος Κυριάκος, Η Κεντρική Οργάνωση…,οπ.παρ., σελ. 192. Ο Καρδινάλιος Καμεράριος είναι επιφορτισμένος με την οργάνωση της κηδείας του Πάπα και τη διεκπεραίωση τρεχουσών υποθέσεων, ο Καρδινάλιος Μείζων Πνευματικός προΐσταται του Αποστολικού Πνευματικού Δικαστηρίου, ο Βικάριος της Ρώμης είναι ο Αρχιερατικός Επίτροπος της Αιώνιας Πόλης και διοικεί την Επισκοπή Ρώμης στο όνομα του Πάπα, ο οποίος είναι και Επίσκοπος Ρώμης, το αυτό πράττει ο Βικάριος του Βατικανού.

[6] Αξιοποιώντας αυτή τη δυνατότητα οι εκλέκτορες αποφάσισαν την έναρξη της διαδικασίας την Τρίτη 12  Μαρτίου 2013.

[7] Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση των καρδιναλίων Kasperκαι Poletti οι οποίοι συμπληρώνουν το 80ο έτος της ηλικίας τους στις 5 και 18 Μαρτίου αντίστοιχα. Παρά ταύτα, από τη στιγμή κατά την οποία  το κονκλάβιο συνεκλήθη στις 28 Φεβρουαρίου 2013 δικαιούνται να συμμετάσχουν σε αυτό.

[8] Ibid., www.vatican.va . Τα στοιχεία που καταγράφονται αφορούν στατιστικές μελέτες την ημέρα της παραίτησης του Βενέδικτου ΙΣΤ΄.

[9] Επισημαίνεται ότι στο Κονκλάβιο της 12ης Μαρτίου 2013 θα εισέλθουν τελικά 115 εκλέκτορες.

[10] Ο Πάπας Ιωάννης-Παύλος Β΄ πέθανε στις 2 Απριλίου 2005. Στο Κονκλάβιο που άρχισε τις εργασίες του στις 18 Απριλίου 2005 συμμετείχαν 115 Καρδινάλιοι, οι οποίοι με μια γρήγορη διαδικασία τεσσάρων ψηφοφοριών εξέλεξαν στο αξίωμα του Ύπατου Ποντίφικα τον πρύτανη του Ιερού Κολεγίου, Καρδινάλιο Ratzinger ο οποίος επέλεξε το όνομα Βενέδικτος ΙΣΤ΄.

[11] Τα παλαιότερα χρόνια ο τρόπος δημιουργίας μαύρου ή λευκού καπνού γινόταν με την προσθήκη ή όχι βρεμένου άχυρου στη σόμπα που καίγονται όλα τα ψηφοδέλτια της ψηφοφορίας. Στη σύγχρονη εποχή χρησιμοποιούνται χημικά υλικά για ένα καλύτερο αποτέλεσμα.

ΒΙΒΛΙΟΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ

 Η ΙΕΡΑ ΠΟΡΕΙΑ ΕΙΡΗΝΗΣ ΑΓΑΠΗΣ ΚΑΙ ΕΝΟΤΗΤΟΣ 
ΤΟΥ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΟΥ ΠΑΤΡΙΑΡΧΟΥ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ

Το τρίτομο έργο, το οποίο είναι άριστα επιμελημένο  και εμπλουτίζεται με σπάνιο φωτογραφικό υλικό από την ζωή και δράση του Πατριάρχη Δημητρίου,  κυκλοφόρησε στη Θεσσαλονίκη με την οικονομική χορηγία του επιχειρηματία Αλέξανδρου Μπακατσέλου. Το έργο προλογίζεται από τον σημερινό Πατριάρχη Βαρθολομαίο, διάδοχο του Δημητρίου,  o  oποίος τονίζει: « η μακρά Πατριαρχία αυτού ήτο και δια την ημετέρα μετριότητα αφορμή να διαπιστώσουμε τον ένθεο ζήλο και την θυσιαστική αγάπη αυτού δια το Οικουμενικό Πατριαρχείο και την ενότητα της καθ΄ όλου Εκκλησίας ημών, ήτις τον ώθησε εις την ανάληψιν της Ιεράς Πορείας προς τας ανά την οικουμένην Εκκλησίας και το ποίμνιο αυτών».Ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος συγχαίρει τον Μητροπολίτη Φιλαδελφείας «δια την έγκοπον φιλοπατερική προσπάθεια όπως τιμήσει τον αοίδημον Προκάτοχον ημών». Ο Μητροπολίτης Φιλαδελφείας Μελίτων έζησε από κοντά τον Πατριάρχη Δημήτριο ως στενός του συνεργάτης και κατέγραψε βήμα - βήμα την πορεία και το έργο του. Ήταν αρχικά διάκονος του Πατριάρχου Δημητρίου,  το 1990 εξελέγη Μητροπολίτης και διετέλεσε επί σειρά ετών αρχιγραμματέας της Ιεράς Συνόδου του Πατριαρχείου.

«Αισθάνομαι ότι εξεπλήρωσα ένα χρέος σεβασμού, ευγνωμοσύνης και υιικής αγάπης», δήλωσε ο Μητροπολίτης Φιλαδελφείας Μελίτων για την συγγραφή του τρίτομου έργου, για το οποίο χρειάστηκε κόπος πεντάχρονης επισταμένης εργασίας. Από τα πολλά ταξίδια στο εξωτερικό του Πατριάρχη Δημητρίου ο Μητροπολίτης Μελίτων στην συνομιλία μας έκανε ιδιαίτερη αναφορά στο  προσκύνημά στο Άγιο. «Σ΄ αυτό, γενικά, μίλησε κυρίως με την καρδιά του, με την πίστη του, με τη σιωπηλή δέησή του»,  λέει. Σύμφωνα με τον κ. Μελίτωνα ο Πατριάρχης Δημήτριος διακρινόταν για την «ενδόμυχη  αγάπη Του  προς όλους, την  προσευχή του και την  Χάρη  του Αγίου Πνεύματος, που ακτινοβολούσε μαζί με μια μεγάλη απλότητα, ταπείνωση και ιλαρότητα». Ο μακαριστός θείος μου, Μητροπολίτης Νέας Σμύρνης Χρυσόστομος, ο οποίος συνάντησε στο Φανάρι  με όμιλο προσκυνητών τον Πατριάρχη Δημήτριο τον Απρίλιο του 1986, μου είχε πει ότι  ο Πατριάρχης ήταν διάκονος πάντων, άνθρωπος αγαθός με έγνοια για την Ορθοδοξία και την καταλαγή μεταξύ όλων των Χριστιανών και των άλλων θρησκειών. Με δυο λόγια ο θείος μου χαρακτήρισε τον Πατριάρχη Δημήτριο «τιμή και καύχημα της Ορθόδοξης Εκκλησίας» και  «ενσάρκωση της απλότητας», πράγμα, όπως επεσήμανε, σπάνιο στις μέρες μας.

Και στους τρεις τόμους του έργου του Φιλαδελφείας  Μελίτωνα υπάρχουν στην αρχή εισαγωγικά κείμενα του  και στην συνέχεια καταγράφονται χρονολογικά  το έργο, που επιτέλεσε ο Πατριάρχης Δημήτριος, και οι περιοδείες του ανά την οικουμένη. Επίσης, στους τρεις τόμους  είναι αποθησαυρισμένες οι ομιλίες του Πατριάρχη Δημήτριου. Γενικά το έργο αποτελεί πολύτιμη συμβολή στην εκκλησιαστική ιστορία και ιδιαίτερα αυτή του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Στον πρώτο τόμο δημοσιεύεται και άρθρο  με τίτλο «Ο Πατριάρχης Δημήτριος όπως ¨τον έζησᨻ από το επίσης πνευματικό του παιδί, τον Μητροπολίτη Σεβαστείας  Δημήτριο, ο οποίος επισημαίνει ότι την ζωή του Πατριάρχη Δημήτριου «κοσμούσαν κυρίως η βαθεία πίστις και ευθύς μετά η ανεξικακία και η σεμνότης, η διάκρισις και η σύνεσις, η γνήσια ευγένεια και η προσήκουσα σοβαρότης, η ευσπλαχνία και η συγχωρητικότης του…Υπήρξε ταπεινός. Ποτέ ταπεινοφανής και σεμνότυφος».

Ο λόγιος Μητροπολίτης Πέργης Ευάγγελος σημειώνει για το έργο του κ. Μελίτωνα: «Ο αδελφός  άγιος  Φιλαδελφείας ¨«τω πνεύματι πλατυνόμενος¨ προτίμησε και  κατώρθωσε να αναφερθεί  με τις  ουρανόγευστες σελίδες του σε κάτι σπουδαίο. Στην μεταφορά και ¨εκτός των τειχών¨ της ευνοηματικής έκφρασης της σιωπής του πανίερου Οικουμενικού Θρόνου. Αλλά και να μνηστεί  δικαίως και τιμητικώς του πνευματικού του πατρός». Ο Πατριάρχης Δημήτριος ανήλθε στον Οικουμενικό Θρόνο στις 16 Ιουλίου 1972. Ήταν ο πρώτος Οικουμενικός Πατριάρχης, που επισκέφτηκε το 1990 την Αμερική και έγινε δεκτός από τον τότε Αμερικανό πρόεδρο.   Επισκέφθηκε  τον Πάπα Ιωάννη Παύλο τον Β΄ και έθεσε υγιή θεμέλια για ένα ειλικρινή και γόνιμο θεολογικό διάλογο με την Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία. Ο Πάπας ανταπέδωσε την επίσκεψη στο Φανάρι. Με πρωτοβουλία του Πατριάρχου Δημητρίου καθιερώθηκε η ημέρα του περιβάλλοντος. Για τον εορτασμό αυτό από το 1989 ορίσθηκε η 1ηΣεπτεμβρίου.

Επί Πατριάρχου Δημητρίου δόθηκε  νέα ώθηση και στους διαλόγους μεταξύ των Ορθοδόξων Εκκλησιών για την περαιτέρω σύσφιξη των πνευματικών δεσμών ανάμεσά τους και με στόχο τη σύγκληση της Αγίας και Μεγάλης Συνόδου της Ορθοδοξίας.  Ο Οικουμενικός Πατριάρχης Δημήτριος εξεδήμησε στις 2 Οκτωβρίου 1991. Το Τρίτομο έργο αποτελείται από 2000 σελίδες.

Πατριάρχης Δημήτριος:
«Όταν θα πεθάνω δεν θέλω να με θυμούνται
οι άνθρωποι, αρκεί να δοξάζεται, και μόνον, η Μητέρα
Εκκλησία της Κωνσταντινουπόλεως  και να ζει το Φανάρι,
για να ζωντανεύει την ακοίμητη συνείδηση του Γένους».