ΕΝΑΣ ΟΜΠΑΜΑ ΔΕΝ ΜΑΣ ΣΩΖΕΙ

Το 1996, διαβάζοντας τις προγραμματικές δηλώσεις της νέας του κυβέρνησης στη Βουλή, ο Κ. Σημίτης είχε αφιερώσει σχεδόν ολόκληρο το κεφάλαιο για την εξωτερική πολιτική στην Ευρώπη και δεν είχε κάνει την παραμικρή αναφορά στις ΗΠΑ. Λίγα 24ωρα αργότερα ξέσπασε η κρίση στα Ιμια και ο Ελληνας πρωθυπουργός ευχαρίστησε δημόσια τις ΗΠΑ για τη μεσολάβησή τους που απέτρεψε ένα θερμό επεισόδιο με απρόβλεπτες συνέπειες.

Πρωταγωνιστής ο τότε υφυπουργός Εξωτερικών του Κλίντον, Ρίτσαρντ Χόλμπρουκ, ο οποίος με αλλεπάλληλα τηλεφωνήματα έως τις πρώτες πρωινές ώρες κατάφερε να υιοθετήσουν οι δύο πλευρές μια συμβιβαστική λύση. Την ίδια ώρα, οι Ευρωπαίοι υπουργοί των Εξωτερικών κοιμόντουσαν τον ύπνο του δικαίου. Για την ελληνική κυβέρνηση ήταν ασφαλώς μια απότομη προσγείωση στη διεθνοπολιτική πραγματικότητα.

Σχεδόν δεκαεπτά χρόνια μετά, μια τέτοιου είδους αμερικανική πρωτοβουλία μοιάζει εξαιρετικά απίθανη, αν όχι αδιανόητη. Οι ΗΠΑ έχουν απομακρυνθεί από την Ευρώπη, καθώς η εξωτερική τους πολιτική προσδιορίζεται από άλλες προτεραιότητες.

Η Κίνα, που είναι ο μεγαλύτερος πιστωτής της, αλλά και ο ισχυρότερος εμπορικός ανταγωνιστής της, και φυσικά ο πόλεμος κατά της τρομοκρατίας με ό,τι αυτός συνεπάγεται για τη Μέση Ανατολή, το πυρηνικό Ιράν, το Ιράκ και το Αφγανιστάν απορροφούν την προσοχή του Αμερικανού προέδρου. Κι αυτό θα συνεχίσει να ισχύει και μετά την αυριανή εκλογή ανεξάρτητα από το ποιος θα κερδίσει - ο αγαπημένος του Πάρτι του Τσαγιού, Μιτ Ρόμνεϊ, ή ο αγαπημένος (και) των Ευρωπαίων, Μπαράκ Ομπάμα.

Δυστυχώς, το κενό που δημιουργεί η αποστασιοποίηση των ΗΠΑ δεν το κάλυψε η Ευρώπη. Η Ευρωπαϊκή Ενωση παραμένει κατά κύριο λόγο μια Οικονομική Ενωση, κι αυτή ανεπαρκής, όπως αποκάλυψε η κρίση του χρέους, και χωρίς τις απαραίτητες θεσμικές προϋποθέσεις για να είναι αποτελεσματική.

Στην εξωτερική πολιτική η Ευρώπη παραμένει νάνος επιμένοντας να εκχωρεί σε μια απρόθυμη πλέον Αμερική κρίσιμα θέματα όπως είναι η ασφάλειά της. Οσο για τη ρήση που και αυτή αποδίδεται στον Κίσινγκερ -δεν ξέρω σε ποιον να τηλεφωνήσω αν θέλω να καλέσω την Ευρώπη-, παραμένει επίκαιρη όσο ποτέ.

Αυτά δε σε μια περίοδο μεγάλων προκλήσεων και αβεβαιότητας. Τόσο στον Νότο με την Αραβική Ανοιξη, την άνοδο των ισλαμιστών και τον εμφύλιο στη Συρία, όσο και στον Βορρά με τις πιέσεις από την πλευρά της Ρωσίας και τα ανοικτά ζητήματα της ενεργειακής ασφάλειας.

Σε ό,τι αφορά την Ευρωπαϊκή Ενωση, είναι φυσικά πολύ δύσκολο να προβλέψει κανείς πώς θα εξελιχθούν τα πράγματα. Ο κίνδυνος να βγει εκτός ελέγχου η κρίση στην Ευρωζώνη παραμένει. Οσο για τις προσπάθειες για την επιτάχυνση της ενοποίησης, έχουν να αντιμετωπίσουν τις φυγόκεντρες δυνάμεις που πυροδοτεί η κρίση, κυρίως από την άκρα Δεξιά αλλά και από ορισμένες ακραίες αριστερές φωνές.

Την αβεβαιότητα αυτήν ορισμένοι στην Ελλάδα την αντιμετωπίζουν περίπου σαν ευκαιρία. Κατά τη λογική τους η γεωστρατηγική σημασία της χώρας ανεβαίνει και, κατά συνέπεια, η Ευρώπη αλλά και οι ΗΠΑ μάς έχουν όλο και πιο πολύ ανάγκη. Μπορεί και να είναι έτσι. Με την προϋπόθεση, ωστόσο, ότι θα συνειδητοποιούμε και εμείς ότι όσο περισσότεροι είναι οι βαθμοί της αβεβαιότητας τόσο μεγαλύτεροι είναι οι κίνδυνοι και τόσο περισσότερο ανεύθυνοι οι πειραματισμοί.

Αλλωστε, ξέρουμε πολύ καλά πόσο ακριβά πληρώσαμε στην Κύπρο μια προηγούμενη περίοδο αβεβαιότητας, όταν το σκάνδαλο του Γουοτεργκέιτ είχε παραλύσει την εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ!