ΚΕΙΜΕΝΟ - ΑΠΑΝΤΗΣΗ ΤΟΥ ΘΕΟΛΟΓΟΥ κ. ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΑΝΔΡΙΟΠΟΥΛΟΥ ΓΙΑ ΤΟΝ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗ ΚΑΛΑΒΡΥΤΩΝ ΚΑΙ ΑΙΓΙΑΛΕΙΑΣ κ. ΑΜΒΡΟΣΙΟ.

Ήταν πριν 36 χρόνια, τέτοιες μέρες... Ήμουν εννέα ετών και στη γειτονιά μας, στον Παντοκράτορα, στην Άνω Πόλη της Πάτρας όπου μεγάλωσα, ήλθε η είδηση. Το γειτονόπουλό μας, ο Παντοκρατορίτης Αθανάσιος Λενής, κατά κόσμον, έγινε Επίσκοπος Ταλαντίου! Μετά από ένα χρόνο και κάτι εξελέγη Μητροπολίτης Καλαβρύτων και Αιγιαλείας. Τον είδα να ιερουργεί στην ενορία μας, κάποια στιγμή, και χάρηκα που το σπλάγχνο της έγινε Μητροπολίτης και δη στην Αχαϊα. Σήμερα, μετά από τόσα χρόνια, δεν φανταζόμουν ότι θα μου δινόταν η ευκαιρία να αναπτύξω ένα γόνιμο, πιστεύω, θεολογικό διάλογο, με τον παλιό συνενορίτη μου Επίσκοπο. Παρά το γεγονός ότι ανατραφήκαμε εκκλησιαστικά στην ίδια ενορία, φαίνεται πως η εκκλησιαστική μας συνείδηση παρουσιάζει αρκετές διαφορές.

Διετύπωσα σε πρόσφατο κείμενό μου τον προβληματισμό μου γύρω από την θέση του Σεβ. Αμβροσίου στο ζήτημα του Πατριάρχη Ιεροσολύμων, το γεγονός δηλ. ότι αναγνωρίζει ως κανονικό και νόμιμο Πατριάρχη τον πρ. Πατριάρχη και νυν μοναχό Ειρηναίο και όχι τον σημερινό Πατριάρχη Θεόφιλο.  Η απάντηση του Σεβ. Καλαβρύτων ήταν άμεση και πραγματικά δεν είχα την πρόθεση να...προκαλέσω πάλι τον Σεβασμιώτατο. Όμως η δική του απάντηση στο πρόσφατο άρθρο του καθηγητή Αριστείδη Πανώτη στo Amen.gr δεν με άφησε απαθή, κι έτσι επανέρχομαι στο στίβο του διαλόγου. Ο Σεβ. Καλαβρύτων με χαρακτήρισε στην προς εμέ απάντησή του «άμισθο υποστηρικτή του Οικουμενικού Θρόνου». Αληθώς λέγει. Ειμί. Το αυτό φρονώ πως ισχύει και για τον καθηγητή Αριστείδη Πανώτη.

Και διερωτώμαι:

Κάποιος ορθόδοξος θεολόγος δεν δικαιούται ελεύθερα να παραστέκεται σε αιωνόβιο ιερό θεσμό όπως είναι το Οικουμενικό Πατριαρχείο, το οποίο αποτελεί την κιβωτό του Γένους μέχρι σήμερα; Πρέπει να χαρακτηρίζεται «πατριαρχικός», «έμμισθος» η «άμισθος»; Και βέβαια το Οικουμενικό Πατριαρχείο διακονώντας την ορθόδοξη οικουμένη 17 και πλέον αιώνες, δεν έχει ανάγκη ουδενός, ούτε εμού ούτε άλλου για να υπάρξει και συνεχίζει να φωτίζει την χριστιανοσύνη.  Τα δίκαια του Οικουμενικού Θρόνου στην επικράτεια της σημερινής Ελλάδας δεν χρειάζονται συνήγορο γιατί είναι θεσμοθετημένα αιώνες πριν συσταθεί το Νεοελληνικό Κράτος. 

Άλλωστε το Πρωτείο διακονίας - και όχι εξουσίας - και οι κανονικές αρμοδιότητες του Οικουμενικού Πατριάρχη επί των εκκλησιαστικών πραγμάτων δεν αμφισβητήθηκαν ποτέ από νόμο στο ελληνικό κράτος. Υπενθυμίζουμε ότι και το Σύνταγμα της Ελλάδος αναγνωρίζει  την προτεραιότητα των Ιερών Κανόνων εντός του ελληνικού εδάφους στα ζητήματα της Εκκλησίας. Έτσι, το πρόσωπο που κατά καιρούς ανέρχεται στον Οικουμενικό Θρόνο έχει την κανονική ισχύ να προστατεύει την ενότητα της δικαιοδοσίας του, σύμφωνα με τον Τόμο της Αυτοκεφαλίας του 1850 και την Πράξη του 1928.

Ας δούμε προσεκτικότερα κάποιες θέσεις του Σεβ. Καλαβρύτων.

- Έγραψε ο Σεβ. ότι το «Σύμψηφο»  διχάζει την εν Ελλάδι Ιεραρχία σε δύο. Όμως οι  αρχιερείς που διακονούν τον ελληνικό λαό λειτουργούν  μέσα στην από αιώνων δικαιοδοσία της Εκκλησίας της Κωνσταντινουπόλεως και διχάζονται μόνον λόγω υπάρξεως της  αυτοκεφαλίας. Αυτό το αντιλαμβάνονται όλοι. Και αυτή η ανεξάρτητη Διοίκηση των  46 ιεραρχών της συνδιοικείται επιτροπικά με τους  36 απεσπασμένους ιεράρχες του Θρόνου, των λεγομένων "Νέων Χωρών".

Οι 36 αυτοί ιεράρχες και οι 14 αρχιερείς της Κρήτης και της Δωδεκανήσου, αποτελούν το σύνολον των 50 ιεραρχών που  διακονούν εντός της Ελληνικής Επικράτειας και δικαιούνται να έχουν λόγο στην εκλογή Πατριάρχη. Αν κάποτε  το ελληνικό κράτος απειλήσει την τοπική Εκκλησία με εχθρικό χωρισμό τότε  η ιεραρχία μπορεί να ζητήσει εκείνο που σκέφτηκε το 1987. Τότε και οι αρχιερείς της Παλαιάς Ελλάδος θα  συμμετέχουν και στο Σύμψηφο. 

Σήμερα η   αυτοκεφαλία, λειτουργεί πλέον ως μία των τριών Διοικήσεων που λειτουργούν στη Ελλάδα. Αν ο Σεβ. Αμβρόσιος ονειρεύεται μια ενοποιημένη εκκλησιαστική δικαιοδοσία στην Ελλάδα, αυτό είναι μια άλλη υπόθεση. Ευτυχώς, ο Θεός οικονόμησε έτσι τα πράγματα ώστε η μέχρι σήμερα παρουσία του Οικουμενικού Πατριαρχείου στην Ελληνική Επικράτεια, να αποτρέπει την ταύτιση εθνικού κράτους και αυτοκεφαλίας, όπως συμβαίνει σε άλλα ορθόδοξα κράτη.

Να υπενθυμίσουμε, όμως, ότι η Ιεραρχία της Εκκλησίας της Ελλάδος φώναζε στην πλατεία Συντάγματος το 1987 κατά του νόμου του Τρίτση και ζητούσε άρση της αυτοκεφαλίας από το Πατριαρχείο. Κι ακόμα πως ο συναγωνιστής του, Δημητριάδος Χριστόδουλος, ως νομικός συνέταξε το ιδιόχειρο  «Μνημόνιο της 22ας Απριλίου 1987» περί άρσεως της αυτοκεφαλίας και ενοποιήσεως της πατριαρχικής δικαιοδοσίας στην Ελλάδα υπό το Πατριαρχείο, ένα έγγραφο που δημοσιεύθηκε το 2006 στον σπουδαίο τόμο του μητροπολίτη Σεβαστείας Δημητρίου «Η Πατριαρχική και Συνοδική Πράξις του 1928 παρακωλυομένη τοις όροις».

- Ο Σεβ. Καλαβρύτων τόσο στην προς εμέ απάντησή του, όσο και σε αυτήν προς τον κ. Πανώτη αναφέρεται στο θέμα της Μονής Μαζίου, ομολογώντας πως δεν έχει τύχει απαντήσεως σχετική αναφορά του προς την Ι. Σύνοδο της Εκκλησίας της Ελλάδος. Αυτό μάλλον τον ίδιο θα πρέπει να προβληματίσει.

Η περίπτωση της συγκεκριμένης Μονής ήταν μια υπόθεση που εκτελέστηκε και ολοκληρώθηκε επί του μακαριστού Αρχιεπισκόπου Χριστοδούλου. Αυτό επίσης πρέπει να προβληματίσει τον Σεβασμιώτατο. Κι αν ο Σεβ. Αμβρόσιος ενοχλείται από το Μάζι ως Πατριαρχικό Σταυροπήγιο, τι να πει κανείς για το "Συνοδικό" Μοναστήρι της Χρυσοπηγής; Αυτό το μόρφωμα που ερείδεται; Γιατί το Πατριαρχικό Σταυροπήγιο έχει βαθιές ρίζες, και στα Μοναστήρια της Παλαιάς Ελλάδος. Επίσης, ίσως θα πρέπει να ζητήσει εξηγήσεις από τον οικείο Επίσκοπο, τον Μητροπολίτη Μεγάρων Βαρθολομαίο, έγγραφο του οποίου βεβαιώνει ότι η Μονή της Αγίας Παρασκευής αποτελεί Πατριαρχικό Σταυροπήγιο.

- Το υπό του ιερού Φωτίου χρησιμοποιηθέν ότι: «τα εκκλησιαστικά τοις πολιτικοίς συμμεταβάλλεσθαι είωθεν» έτυχε στη Ελλάδα, με ευθύνη μερικών κανονολόγων και ιστορικών τρομερής παρερμηνείας, αν μη και κακοποιήσεως. Δεν είναι κανονικό αλλά κοσμικό αξίωμα που χρησιμοποιήθηκε από την Βυζαντινή  διπλωματία και δεν απηχεί την διαγνώμη των Πατέρων. Ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος το επεσήμανε αυτό με σαφήνεια σε ομιλία του στο Κίεβο της Ουκρανίας το 2008: «...η Ορθόδοξος Εκκλησία... καίτοι απεδέχθη δια ποιμαντικούς λόγους την αρχήν ότι “τα εκκλησιαστικά τοις πολιτικοίς συμμεταβάλλεσθαι είωθεν”, προέβαλλε πάντοτε τα κριτήρια του εσωτερικού δικαίου της Εκκλησίας εις οιανδήποτε συμβατικήν ρύθμισιν».

Οι κανόνες που μιλούν για διευθέτηση των ορίων μέσα στο κράτος, αυστηρά μιλούν για την διοικητική διάρθωση μέσα στα όρια της αυτοκρατορίας. Μελέτες απέδειξαν πως δεν έχουν καμιά σχέση με την σύσταση αυτοκεφαλίας, απλά γιατί κανόνες διασπώντες την εκκλησιαστική ενότητα δεν υπάρχουν. Μόνο η Εκκλησία της Κωνσταντινουπόλεως δύναται να οικονομήσει μια τοπική Εκκλησία με την αυτοδιοίκηση για διαφόρους ουσιαστικούς λόγους. Γι' αυτό μόνον στο κλίμα της, από τις άλλες τέσσερις δικαιοδοσίες της Πενταρχίας, υπάρχουν αυτοκεφαλίες για τις λεγόμενες εθνικές τοπικές Εκκλησίες και αυτές, κανονικά, εφ' όσον  θα υπάρχει η συμφωνία μέσα σε μέλλουσα Οικουμενική και όχι Γενική η Πανορθόδοξη Σύνοδο. 

- Ο Οικουμενικός Πατριάρχης για τον Μητροπολίτη Καλαβρύτων είναι «χωροφύλακας της Ορθοδοξίας». Για μας σαρκώνει το πρωτεύθυνον. Χρειάστηκε κάποιες φορές να πάρει ίσως... ενοχλητικές πρωτοβουλίες και αποφάσεις. Η ιστορία τον δικαίωσε και ο νοών νοείτω. Ελπίζω ο Σεβ. Καλαβρύτων να κατανοήσει κάποτε πως η οικουμενικότητα του Θρόνου δεν μπορεί να συναντήσει ποτέ την χωροφυλακίστικη αντίληψη μερικών εν Ελλάδι. Κατηργημένης, μάλιστα, της Χωροφυλακής εδώ και δεκαετίες...