27 Απριλίου, 2012

ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ ΣΤΟ ΑΓΙΟ ΟΡΟΣ. 4η) ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΧΙΛΑΝΔΑΡΙΟΥ.


(Σερβική,  παλαιότερα ιδιόρρυθμη και νυν κοινόβια, γιορτάζει τα Εισόδια της Θεοτόκου, στις 21 Νοεμβρίου). Η ονομασία ετυμολογείται από το χίλιοι και αντάρα ή από το χίλιοι και άντρες. Πιο πιθανό είναι η ονομασία να προέρχεται από κάποιον χελανδάριο, από το λ. χελάνδιο = πλοίο.

Είναι η πρώτη στη σειρά των μονών της ΒΑ. παραλίας και βρίσκεται κοντά στη Μονή Εσφιγμένου, μισή ώρα περίπου από την παραλία. Για πρώτη φορά συναντάται το 1015, έρημη και εγκαταλειμμένη, και γι’ αυτό είχε παραχωρηθεί στην Μονή Κωνσταμονίτου. Κατά πάσαν πιθανότητα η μονή ιδρύθηκε τον 10ο αιώνα από τον Γεώργιο Χελανδάρη. Τη σημερινή της μορφή ωστόσο η μονή την οφείλει στον μεγάλο ζουπόνο της Σερβίας Στέφανο Νεμάνια (μοναχός Συμεών) και στον γιο του Ράτσκο (μοναχός Σάββας).

Το 1196 ο Σάββας ήλθε στο Άγιον Όρος και έγινε μοναχός στη Μονή του θεσσαλονικέως (Παλιομονάστηρο) και αργότερα εγκαταστάθηκε στη Μονή Βατοπεδίου. Ο πατέρας του Στέφανος, παρά τις αρχικές αντιρρήσεις στην απόφαση του γιου του, το 1196 άφησε και αυτός τον θρόνο του κι έγινε μοναχός στη Μονή Στουντένιτσα της Σερβίας και τον επόμενο χρόνο ήλθε στη Μονή Βατοπεδίου. Πατέρας και γιος αποφάσισαν τότε να ιδρύσουν μονή για τους Σέρβους μοναχούς και σύντομα κατάφεραν να τους παραχωρηθεί η ερειπωμένη Μονή του Χιλανδαρίου, γεγονός που επικυρώθηκε το 1198 με χρυσόβουλλο του αυτοκράτορα Αλεξίου Γ’. Τον Φεβρουάριο του 1199 πέθανε ο Συμεών και τάφηκε στον νάρθηκα του καθολικού, που πρέπει να ήταν ήδη τελειομένο. Ο τάφος σώζεται μέχρι σήμερα στην ίδια θέση. Την άνοιξη του 1199 ο Σάββας επισκέφθηκε πάλι την Κωνσταντινούπολη και με δικές του ενέργειες εκδόθηκε χρυσόβουλλο από τον αυτοκράτορα Αλέξιο, με το οποίο επικυρώθηκε η ανεξαρτησία και η κυριότητα της μονής πάνω στα κτήματά της.
  
Η ακμή της συνεχίστηκε και τους επόμενους αιώνες, με τις πλούσιες δωρεές των Σέρβων ηγεμόνων. Τον 13ο και 14ο αιώνα έγινε το πνευματικό κέντρο, από όπου πέρασαν όλοι σχεδόν οι ηγέτες της Σερβικής Εκκλησίας. Από τους μεγάλους ευεργέτες θεωρείται ο Μιλούτιν (1282-1321), ο οποίος φρόντισε για τη φρουριακή-αμυντική ικανότητα της μονής, εξαιτίας των πειρατών που δρούσαν αυτή την περίοδο. Στα έργα που εκτελέστηκαν τότε περιλαμβάνεται και ο πύργος με το όνομα του Μιλούτιν επάνω στον δρόμο από την παραλία προς το μοναστήρι. Η αξία των οχυρωματικών αυτών έργων φάνηκε το 1307, όταν οι Καταλανοί προσέβαλαν το μοναστήρι. Ο Στέφανος Δ’ Δουσάν, κράλης της Σερβίας, επισκέφθηκε τη μονή το 1345 με τη σύζυγο του Ελένη και τον γιο του Στέφανο και παραχώρησε στη δικαιοδοσία της μονής πολλά κτήματα και ιδρύματα στη Σερβία. Πλούσιες όμως ήταν και οι δωρεές των Παλαιολόγων, όπως φαίνεται από τα χρυσόβουλλα που υπάρχουν στο αρχείο της μονής. Τον 16ο και τον 17ο αιώνα η ακμή συνεχίστηκε κάτω από την προστασία των Βλάχων ηγεμόνων και των τσάρων της Ρωσίας. Τον 18ο αιώνα η προσέλευση Σέρβων μοναχών ωστόσο μειώθηκε και η μονή κατοικούνταν από Σέρβους, αλλά και αρκετούς βουλγαρόφωνους μοναχούς.
  
Μεγάλο τμήμα της μονής καταστράφηκε από πυρκαγιά το 1722 και η κατάσταση γενικά ήταν δύσκολη κατά την περίοδο αυτή. Σταθμός στην ιστορία της μονής υπήρξε η επίσκεψη του βασιλιά της Σερβίας Αλεξάνδρου Α’, που την ανακούφισε από τα μεγάλα χρέη και φρόντισε για την ανόρθωσή της με την αποστολή Σέρβων μοναχών, οι οποίοι τελικά πήραν τη διοίκηση της μονής στα χέρια τους και την διατηρούν μέχρι σήμερα. Η εδαφική αύξηση μέσα στη χερσόνησο του Αγίου Όρους ήταν μεγάλη, ιδιαίτερα στους πρώτους αιώνες, με αποτέλεσμα να απορροφήσει μικρότερες μονές, όπως του Ζυγού, του Αγίου Βασιλείου, του Σκορπίου κ.ά. Σήμερα έρχεται δεύτερη σε έκταση μετά τη Λαύρα και κατέχει την τέταρτη θέση στην ιεραρχία. Πρόσφατα (3 προς 4 Μαρτίου 2004 ) καταστράφηκε, από πυρκαγιά, μια πτέρυγα της μονής και επισκευάζεται.



Το σημερινό καθολικό, στον καθιερωμένο αγιορείτικο τύπο, χτίστηκε στο τέλος του 13ου αιώνα από τον Μιλούτιν σε αντικατάσταση του παλαιότερου, το οποίο πιθανώς να είχε καταστραφεί. Οι τοιχογραφίες του έγιναν λίγο αργότερα, στις αρχές του 14ου αιώνα, αλλά επιζωγραφήθηκαν το 1803, χωρίς βέβαια να καταστραφούν οι παλαιότερες, για την αποκατάσταση των οποίων καταβάλλεται σήμερα προσπάθεια. Η τράπεζα, απέναντι από την είσοδο του καθολικού, τοιχογραφήθηκε το 1623 οπό τον Γεώργιο Μητροφάνοβιτς, αλλά, όπως έδειξαν πρόσφατες αποκαλύψεις τοιχογραφιών στα κρυμμένα σήμερα αετώματα, η αίθουσα ήταν ήδη τοιχογραφημένη από τον 14ο αιώνα. Η φιάλη, στη μέση περίπου της αυλής, κατασκευάστηκε το 1784 και τοιχογραφήθηκε το 1847 από τον Γαλατσάνο ζωγράφο Μακάριο. Από τα 9 παρεκκλήσια αξίζει να αναφερθεί του Αγίου Γεωργίου, με αξιόλογες τοιχογραφίες, και του Ευαγγελισμού, στο κοιμητήρι του οποίου πρόσφατα αποκαλύφθηκαν εξαιρετικές τοιχογραφίες του 14ου αιώνα.

Στη βιβλιοθήκη σώζεται ο μεγαλύτερος αριθμός εικονογραφημένων σλαβικών χειρογράφων του 13ου αιώνα και εκατοντάδες ακόμη χειρόγραφα άλλων εποχών (συνολικά 809). Τα ελληνικά, κυρίως νεώτερα μουσικά, δεν ξεπερνούν τα 180.  Πλουσιότατη είναι η συλλογή φορητών εικόνων, η  οποία στεγάζεται στο νέο κτήριο της βιβλιοθήκης. Στο ίδιο κτήριο βρίσκεται και το ιστορικό αρχείο με έγγραφα βυζαντινά και νεώτερα και, ιδιαίτερα, με ενδιαφέροντα έγγραφα της Ελληνικής επανάστασης του 1821.

 Εξαρτήματα. 
Η μονή διαθέτει στις Καρυές μεγάλο αριθμό κελιών, από τα οποία σπουδαιότερα είναι: το λεγόμενο Τυπικαριό και η Μολυβοκκλησιά με ενδιαφέρουσες τοιχογραφίες του 16ου αιώνα.



Ο Αρσανάς της Ιεράς Μονής Χιλανδαρίου

Δεν υπάρχουν σχόλια: