20 Ιουνίου, 2009

ΚΕΙΜΕΝΟ ΑΦΙΕΡΩΜΕΝΟ ΣΤΑ ΕΠΙΣΗΜΑ ΕΓΚΑΙΝΙΑ ΤΟΥ ΝΕΟΥ ΜΟΥΣΕΙΟΥ ΤΗΣ ΑΚΡΟΠΟΛΕΩΣ 20/6/2009

acropolis2

Όραμα πολλών δεκαετιών, στοίχημα που τελικά κερδήθηκε, πολιτική δέσμευση, πολιτιστικό καθήκον, μα πάνω από όλα ανάγκη και "χρέος ενός ολόκληρου Έθνους απέναντι στην κληρονομιά του" το Nέο Mουσείο Aκρόπολης, που φιλοξενεί τα ανεκτίμητα αρχαιολογικά γλυπτά και ευρήματα του Iερού Bράχου από την 4η Xιλιετία π.X. μέχρι τον 5ο αι. μ.X., είναι πλέον γεγονός.


Ένα σύγχρονο Μουσείο γεννιέται
Στριμωγμένο ανάμεσα σε σύγχρονα κτίρια και στο βαρύ αισθητικά οικοδόμημα του Βάιλερ, σε απόσταση λίγων μέτρων από την είσοδο της Ακρόπολης και το Αρχαίο Θέατρο του Διονύσου, δίπλα ακριβώς στην ομώνυμη στάση του μετρό, το Νέο Μουσείο της Ακρόπολης, πάνω στον υπέροχο πεζόδρομο της Διονυσίου Αρεοπαγίτου, μοιάζει να αιωρείται ανάμεσα στο παρελθόν και στο παρόν της Αθήνας.

Με τρία επίπεδα συνολικής έκτασης 25.000 τ.μ. και με εκθεσιακούς χώρους 14.000 τ.μ. (έναντι 1.800 τ.μ. του παλιού μουσείου), το κτίριο που σχεδίασαν οι Μπερνάρ Τσουμί και Μιχάλης Φωτιάδης είναι ένα μοντέρνο, ασύμμετρο οικοδόμημα από ανοξείδωτο χάλυβα, γυαλί, μάρμαρο και μπετόν όλα κλασσικά υλικά του αθηναϊκού περιβάλλοντος- που επικοινωνεί απευθείας με την Ακρόπολη ενώ "διατηρεί αποστάσεις" από τις πολυκατοικίες και τα υπόλοιπα κτήρια της Μακρυγιάννη. Είναι δέκα φορές μεγαλύτερο από το παλαιό Μουσείο της Ακρόπολης, όπου τα εκθέματα, ελλείψει χώρου, "στοιβάζονταν το ένα πάνω στο άλλο και φυλάσσονταν σε αρχαιολογικές αποθήκες" τονίζει ο κ. Φωτιάδης.


Με βιοκλιματικό σχεδιασμό που εξασφαλίζει σωστές συνθήκες φωτισμού και θέρμανσης, σχεδιασμένο να απορροφά τους θορύβους κι οχυρωμένο απέναντι σε σεισμούς έως και 10 βαθμών της κλίμακας Ρίχτερ, το Νέο Μουσείο διαθέτει ό,τι απαιτείται στις μέρες μας για να λειτουργήσει ως ζωντανός οργανισμός: από αίθουσα περιοδικών εκθέσεων, εργαστήρια και αποθήκες, μέχρι αμφιθέατρο εκδηλώσεων, καταστήματα δώρων και διεθνές βιβλιοπωλείο, σνακ μπαρ και εστιατόριο υψηλών προδιαγραφών.


"Δεν επιδιώξαμε να δώσουμε στο κτήριο αρχαιοελληνικό ή νεοκλασικό χαρακτήρα, επειδή στόχος μας ήταν το μουσείο να διατηρεί την ανωνυμία του, ως ένα κέλυφος που εγκολπώνει τα συμπαντικά χαρακτηριστικά του πολιτισμού μας" εξηγεί ο κορυφαίος αρχιτέκτονας.


Θεμελιωμένο σε αρχαιολογικά κατάλοιπα αρχαίων ιδιωτικών σπιτιών και εργαστηρίων που απλώνονταν στους νότιους πρόποδες της Ακρόπολης και ήρθαν στο φως, μέσω ανασκαφών, μοιάζει να "αιωρείται" πάνω από μια αρχαία γειτονιά της Αθήνας, η οποία έχει ενταχθεί σ' αυτό ως επιτόπιο έκθεμα.


Η οδύσσεια του Νέου
Μουσείου της Ακρόπολης


Η δημιουργία του Νέου Μουσείου Ακρόπολης είχε εμπνευστές του τον αείμνηστο Κωνσταντίνο Καραμανλή και φυσικά την οραματίστρια Μελίνα Μερκούρη, που πρώτη συνέλαβε την ιδέα μετονομασίας των Ελγίνειων μαρμάρων σε "Μάρμαρα του Παρθενών".


Μέχρι να φτάσει στην τελική απόφαση χωροθέτησής του και υλοποίησής του, το μουσείο γνώρισε αμέτρητες περιπέτειες μέσα σε τρείς δεκαετίες. Δεκάδες προσφυγές κατατέθηκαν στο Συμβούλιο της Επικρατείας (ΣτΕ) από την πρώτη κιόλας ημέρα που άρχισαν να αποκαλύπτονται ευρήματα στην ανασκαφή στου Μακρυγιάννη και δεκάδες αρχαιολόγοι και μηχανικοί προσφύγανε στα δικαστήρια. Επιπλέον, έγιναν τρεις αρχιτεκτονικοί διαγωνισμοί ατελέσφοροι μέχρι το τυχερό έτος 2000, οπότε και κέρδισαν τον τέταρτο και τελευταίο διαγωνισμό οι αρχιτέκτονες Μπερνάρ Τσουμί και Μιχάλης Φωτιάδης.


Πολιτικές αντιπαραθέσεις, άγονοι διαγωνισμοί, πτωχεύσεις κατασκευαστριών, μηνύσεις και προσφυγές στο ΣτΕ είναι η «πονεμένη» ιστορία του Νέου Μουσείου της Ακρόπολης που μετρά ήδη 33 χρόνια.


Πιο συγκεκριμένα, από το 1976 μέχρι το 1979 διεξήχθησαν δύο αρχιτεκτονικοί διαγωνισμοί για τη δημιουργία του μουσείου οι οποίοι, όμως, κηρύχθηκαν άγονοι. Το 1989, με πρωτοβουλία της τότε υπουργού Πολιτισμού, Μελίνας Μερκούρη, κηρύχθηκε τρίτος διεθνής αρχιτεκτονικός διαγωνισμός για τις τρείς θέσεις (στο οικόπεδο Μακρυγιάννη, στο εστιατόριο "Διόνυσος" στο τρίγωνο Πικιώνη και στη Κοίλη Φιλοππάπου). Αν και η μελέτη των Ιταλών Μανφρέντι Νικολέτι και Λούτσιο Πασαρέλι πήρε το πρώτο βραβείο, κατόπιν προσφυγών Ελλήνων αρχιτεκτόνων στο ΣτΕ, ο διαγωνισμός ακυρώνεται μετά από μια τετραετία.


Το 1994 πεθαίνει η Μελίνα Μερκούρη και ιδρύεται ο Οργανισμός Ανέγερσης Νέου Μουσείου Ακρόπολης, υπό την προεδρία του καθηγητή Δημήτριου Παντερμαλή, ενώ τρία χρόνια αργότερα οι ανασκαφές στο οικόπεδο Μακρυγιάννη φέρνουν στο φως μία αρχαία Αθηναϊκή συνοικία.


Το 1999 τα αρχαιολογικά ευρήματα κρίνονται διατηρητέα, ενώ οι ένοικοι των κτηρίων που πρόκειται να απαλλοτριωθούν, για τους σκοπούς του Νέου Μουσείου, αντιδρούν και προσφεύγουν στο ΣτΕ.


Το 2000 είναι η σειρά του τέταρτου αρχιτεκτονικού διαγωνισμού, κατά τον οποίο, το πρώτο βραβείο απονέμεται στην ομάδα αρχιτεκτόνων Μπερνάρ Τσουμί Δημήτρη Φωτιάδη.


Τρία χρόνια, όμως, αργότερα το ΣτΕ αποφασίζει το "πάγωμα" των εργασιών κατόπιν προσφυγής του ελληνικού τμήματος του Διεθνούς Συμβουλίου Μνημείων, ενώ το καλοκαίρι του 2003 η Θεμελιοδομή (η οποία έχει πτωχεύσει) ξεκίνησε την εκτέλεση των εργασιών εκσκαφών και αντιστηρίξεων.


Κατά τη "χρυσή" εποχή της Ολυμπιάδας, το 2004, εξαιτίας μηνυτήριας αναφοράς του βουλευτή της Ν.Δ. κ. Πέτρου Τατούλη, ανώτατα στελέχη της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας, αλλά και εξέχοντες επιστήμονες της Ελλάδας και του εξωτερικού διώκονται για "παράβαση καθήκοντος και καταστροφές αρχαιοτήτων κατά τις εργασίες αντιστήριξης του κτηρίου".


Ωστόσο, τον Μάρτιο του 2004, όταν ο κ. Τατούλης ανέλαβε τα ηνία του υπουργείου Πολιτισμού, πρόθεση της κυβέρνησης Καραμανλή ήταν να επιταχυνθούν οι εργασίες του Νέου Μουσείου. Στο πλαίσιο αυτό, το Νοέμβριο του 2004 υπογράφεται η σύμβαση με την κατασκευάστρια ΑΛΤΕ, η οποία οδηγήθηκε σε πτώχευση και υποκαταστάθηκε από τον Άκτωρα, τον κατασκευαστικό βραχίονα του ομίλου Ελλάκτωρ.


Ένα όνειρο πραγματοποιείται

Έτσι 33 χρόνια από τη διορατική απόφαση του Κωνσταντίνου Καραμανλή για την ανάγκη ανέγερσης του νέου Μουσείου και 27 χρόνια από την πρωτοβουλία της αξέχαστης Μελίνας Μερκούρη, ένα μεγάλο όνειρο πραγματοποιείται.


Πολλά οφείλονται ωστόσο και στον Δημήτρη Παντερμαλή, τον άνθρωπο που μετέτρεψε το όραμα σε πραγματικότητα και το αδύνατο σε δυνατό. Πως όμως τα κατάφερε; Ο Δημήτρης Παντερμαλής, καθηγητής και πρόεδρος του Οργανισμού Ανέγερσης Νέου Μουσείου Ακρόπολης, παρά τις πολιτικές, κοινωνικές, αρχιτεκτονικές και αρχαιολογικές αντιξοότητες, ουδέποτε έχασε το σθένος του και με πίστη κι αφοσίωση έφθασε το όνειρο της Μελίνας στην ολοκλήρωσή του. Άλλωστε από πολύ καιρό είχε γίνει και δικός του σκοπός ζωής. Όπως δηλώνει κι ο ίδιος "το μουσείο υπήρξε ένα μεγάλο κομμάτι της ζωής μου, του αφιέρωσα την τελευταία φάση της σταδιοδρομίας μου και όλη αυτή η διαδρομή ήταν μια τεράστια εμπειρία για μένα, μια δόση ζωής μοναδική".


Ο Δημήτρης Παντερμαλής ανέλαβε την προεδρία του Oργανισμού Aνέγερσης του Nέου Mουσείου Aκροπόλεως, ο οποίος δημιουργήθηκε μετά τον θάνατο της Μελίνας το 1994. Καθηγητής Kλασικής Aρχαιολογίας στο Aριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, με σημαντικό και αναγνωρισμένο διεθνώς έργο, διευθύνει από το 1973 τις αρχαιολογικές ανασκαφές στο Δίον ενώ τον Σεπτέμβριο του 2000 βγάζει στον αέρα τον 4ο αρχιτεκτονικό διαγωνισμό, ο οποίος οδηγεί στην επιλογή της αρχιτεκτονικής ομάδας Mπερνάρ Tσουμί- Mιχάλη Φωτιάδη.


Έτσι έπειτα από πολλά χρόνια, δικαστήρια και κακόβουλες κριτικές, ο θεμέλιος λίθος τέθηκε τον Ιανουάριο του 2004, ενώ το έργο ολοκληρώθηκε το 2007 με την μεταφορά των γλυπτών από τον Ιερό Βράχο στο Νέο Μουσείο, μέσω ειδικού γερανοφόρου συστήματος.


Τα εκθέματα και
οι εκπλήξεις του Μουσείου


Όλα τα σωζόμενα γλυπτά του Παρθενώνα αλλά και τα αντίγραφα εκείνων που βρίσκονται στο Βρετανικό Μουσείο, τα 130 μέτρα της ζωφόρου, οι ολόγλυφες μορφές των αετωμάτων, οι αρχαιότητες του Ιερού Βράχου της Ακρόπολης, το σύμβολο της θεάς Αθηνάς, οι Καρυάτιδες είναι όλα όσα θα έχουν τη δυνατότητα να απολαύσουν όσοι τυχεροί παρευρεθούν στα εγκαίνια του Μουσείου Ακρόπολης αλλά και όσοι επισπευτούν το Μουσείο τις επίσημες ώρες της λειτουργίας του.


Σύμφωνα με τον κ. Παντερμαλή χρειάζονται περίπου τρεις ώρες για να έχει ο επισκέπτης μία ολοκληρωμένη εικόνα στο πλαίσιο μίας μαζικής ξενάγησης. Το σκεπτικό της έκθεσης, όπως εξήγησε ο πρόεδρος του μουσείου είναι να δημιουργείται στον επισκέπτη "η αίσθηση του περιπάτου προκειμένου να συνειδητοποιεί τον τόπο που βρίσκονται οι ανασκαφές και τα έργα της έκθεσης".


Η έκθεση ξετυλίγεται σε πέντε εκθεσιακές ενότητες, μία από αυτές η ίδια η ανασκαφή που θα έχει ολοκληρωθεί μετά από έναν χρόνο. Τα περίπου 4.000 εκθέματα του Νέου Μουσείου μοιράζονται στην αίθουσα των Κλιτύων Ακροπόλεως, λίγο πριν την είσοδο του επισκέπτη, στις κύριες εκθεσιακές ενότητες του Μουσείου, στην αίθουσα με τα Αρχαϊκά, όπου Κούροι, Κόρες και Ιππείς λούζονται από το φυσικό φως που διαχέεται στις λεπτομέρειες των αγαλμάτων και στην αίθουσα του Παρθενώνος, όπου για πρώτη φορά εκτίθεται σε πλήρη ανάπτυξη η Ζωφόρος του Ναού, οι Μετόπες και τα Αετώματα.


Μια έκπληξη που αφορά στα εγκαίνια του Μουσείου είναι ένα μοναδικό οπτικοακουστικό θέαμα, στη διάρκεια του οποίου θα προβάλλονται μέσω βίντεο στους τοίχους των κοντινών κτιρίων εικόνες εκθεμάτων, που με την βοήθεια της τεχνολογίας θα "ζωντανεύουν".


Η μεγαλύτερη όμως έκπληξη είναι ένα τολμηρό έκθεμα. Ένας λίθος πριονισμένος, μάρτυρας σιωπηλός της μεγάλης κλοπής του Έλγιν. Κάτω από τη ζωφόρο του Παρθενώνα, οι μισοί λίθοι της οποίας βρίσκονται στο Βρετανικό Μουσείο, υπάρχει ένα γυμνό μάρμαρο, δίχως ίχνος ανάγλυφης επιφάνειας. Την έκοψε με πριόνι το 1806 ο Έλγιν, και μάς άφησε το υπόλοιπο, επισήμανε ο πρόεδρος του μουσείου. "Έχουμε πολλούς τέτοιους όγκους για να θυμόμαστε την κλοπή".


Παρόλα αυτά όμως, το Νέο Μουσείο της Ακρόπολης, είναι "το καλύτερο δυνατό περιβάλλον για τα αριστουργήματα του σημαντικότερου χώρου της αρχαιότητας", όπως λέει ο πρόεδρός του, καθηγητής Δημήτρης Παντερμαλής. Ωστόσο, το όραμα του αείμνηστου Κωνσταντίνου Καραμανλή και της Μελίνας Μερκούρη για ένα "σπίτι" που θα φιλοξενούσε επανενωμένα τα γλυπτά του Παρθενώνα παραμένει ανικανοποίητο. Το "σπίτι" χτίστηκε κι ανοίγει, τα γλυπτά, όμως, δεν έχουν γυρίσει από το Βρετανικό Μουσείο. Αυτό είναι ένα μεγάλο στοίχημα που δεν έχει κερδηθεί.


ΜΙΑ ΜΙΚΡΗ ΞΕΝΑΓΗΣΗ ΣΤΟ ΝΕΟ ΜΟΥΣΕΙΟ


ΚΑΡΥΑΤΙΔΕΣ ΝΕΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΑΚΡΟΠΟΛΗΣ

Η έκθεση ξετυλίγεται σε πέντε εκθεσιακές ενότητες, μία από αυτές η ίδια η ανασκαφή που θα έχει ολοκληρωθεί μετά από έναν χρόνο.


Τα περίπου 4.000 εκθέματα του Νέου Μουσείου μοιράζονται στην αίθουσα των Κλιτύων Ακροπόλεως [λίγο πριν την είσοδο του επισκέπτη, στις κύριες εκθεσιακές ενότητες του Μουσείου], στην αίθουσα με τα Αρχαϊκά [όπου Κούροι, Κόρες και Ιππείς λούζονται από το φυσικό φως που διαχέεται στις λεπτομέρειες των αγαλμάτων] και στην αίθουσα του Παρθενώνος, όπου για πρώτη φορά εκτίθεται σε πλήρη ανάπτυξη η Ζωφόρος του Ναού, οι Μετόπες και τα Αετώματα.


Ο επισκέπτης μπορεί εύκολα να κατανοήσει εύκολα ποια είναι τα μαρμάρινα μέλη από τον Λόρδο Ελγιν και βρίσκονται στο Βρετανικό Μουσείο, καθώς τα αυθεντικά εκτίθενται με τα γύψινα εκμαγεία [του 1846], ώστε να καταστεί απόλυτα προφανής η μία από τις μεγαλύτερες κλοπές της ιστορίας.


Η συνολική έκταση του Μουσείου είναι 21.000 τ.μ. και διαθέτει εκθεσιακό χώρο 14.000 τ.μ σε αντίθεση με τα 1.450 τ.μ του παλαιού Μουσείου επάνω στον Βράχο.


Το σκεπτικό της έκθεσης, όπως εξήγησε ο κ. Παντερμαλής είναι να δημιουργείται στον επισκέπτη «η αίσθηση του περιπάτου προκειμένου να συνειδητοποιεί τον τόπο που βρίσκονται οι ανασκαφές και τα έργα της έκθεσης».


Σύμφωνα με τον κ. Παντερμαλή χρειάζονται περίπου τρεις ώρες για να έχει ο επισκέπτης μία ολοκληρωμένη εικόνα στο πλαίσιο μίας μαζικής ξενάγησης.


Το μουσείο σχεδιάστηκε με την ιδέα να ανεβαίνει κανείς στην Ακρόπολη. Από τον προθάλαμο του ισογείου ο επισκέπτης βρίσκεται στον πρώτο εκθεσιακό χώρο, στην ευρύχωρη αίθουσα με το κεκλιμένο γυάλινο δάπεδο όπου παρουσιάζονται ευρήματα από τις πλαγιές της Ακρόπολης.


Τον επισκέπτη του νέο μουσείο Ακροπόλεως καλωσορίζουν μία γλαύκα της Αθηνάς και μία σειρά από Νίκες. Εν συνεχεία, θα μπαίνει στην αίθουσα με τη «ράμπα», ώστε να μεταβεί στο παραπάνω επίπεδο. Όπως η Ακρόπολη ήταν χτισμένη σε έναν βράχο και ο αρχαίος επισκέπτης ανεβαίνοντάς τον, συναντούσε σπίτια από τον οικιστικό ιστό ή διάφορα ιερά που ήταν ιδρυμένα στις πλαγιές.


Το ανηφορικό δάπεδο της πρώτης αίθουσας παραπέμπει στην ίδια ανάβαση. Από τον οικισμό που αναπτύχθηκε στις πλαγιές και στους πρόποδες της Ακρόπολης, έχουμε αγγεία της καθημερινής χρήσης, αγγεία των καθημερινών ανθρώπων και σκεύη που σχετίζονται με τη ζωή του άντρα, της γυναίκας, του παιδιού, κ.ά. Κλείνουμε με τα γλυπτά που βρέθηκαν σε οικιακό ιερό στην οικία του φιλοσόφου Πρόκλου.


Η νότια πλευρά ήταν αφιερωμένη στα μεγάλα ιερά όπως του Διονύσου με το θέατρο και του Ασκληπιού με τα θεραπευτήρια. Για πρώτη φορά εκτίθενται σε μεγάλη ποσότητα ευρήματα από το ιερό της Νύμφης, κυρίως λουτροφόροι με τις οποίες έφερναν το νερό για το γαμήλιο λουτρό. Η νότια πλευρά είναι αφιερωμένη στα μικρότερα ιερά (Αφροδίτης Ουρανίας, Αφροδίτης Πανδήμου κ.ά.). Στο πρώτο οι νεόνυμφοι κατέβαλλαν ως «απαρχές», δηλαδή, ως πρώτη προσφορά, μία δραχμή σε ένα παγκάρι».


Πηγή κειμένου: ΕΡΤ

_____________________

Για περισσότερη και εκτενέστερη ξενάγηση στο Νέο Μουσείο της Ακροπόλεως κάντε κλικ εδώ